Ahad, 18 Disember 2016

Isu Penyerapan Kata Asing Dalam Penterjemahan Teks 'Art of Islam: Language and Meaning' Ke Dalam Bahasa Melayu

Oleh: Faizal Sidik

1.Pemilihan Teks Sumber Dan Justifikasi Pemilihan

1.1 Sinopsis
Buku Art of Islam: Language and Meaning adalah dikarang oleh Titus Burckhardt atau nama Islamnya iaitu Sidi Ibrahim Titus Burckhardt yang warganegara Switzerland dan Jerman. Beliau dilahirkan di Florence, Itali pada tahun 1908 dan meninggal di Laussane, Switzerland. Beliau dikenali sebagai seorang tradisionalis di mana seluruh hidupnya dihabiskan dengan mengkaji  ilmu perbandingan penciptaan sesuatu tradisi.

Menulis dalan bahasa Jerman dan Perancis, beliau telah mengarang lebih 20 buah buku mengenai seni, agama dan alam ketuhanan. Kepakaran beliau dalam bidang-bidang itu bukanlah suatu kebetulan ini kerana keluarganya dilinkungi oleh mereka yang terlibat dalam bidang kesenian misalnya bapanya adalah seorang pengarca iaitu Carl Burckhardt, datuknya adalah patron seni Islam, seni bina dan peradaban manakala sepupunya adalah ahli sejarah seni yang terkenal iaitu Jacob Burckhardt.

Sebagai pengarah artistik syarikat penerbitan yang dimilikinya iaitu Urs Graf Publishing House , beliau banyak menerbitkan manuskrip-manuskrip yang berilluminasi dan beberapa jilid siri buku Homesteads of the Spirit dan buku beliau Fez, City of Islam adalah sebahagian daripada penerbitan ini. Semasa berkhidmat lama sebagai tenaga pakar UNESCO pada 1972  bagi membantu memulihara bandar bersejarah Fez di Maghribi inilah beliau telah menulis buku iniyang diterjemahkan daripada bahasa Perancis oleh Peter Hobson iaitu Art of Islam: Language and Meaning yang dianggap sebagai karya agung beliau diterbitkan pada tahun 1976 di London oleh penerbit Islamic Festival Trust.

Buku Art of Islam, Language and Meaning: Commemorative Edition pada tahun 2009 ini pula adalah buku edisi khas yang diterbitkan semula sempena memperingati 100 tahun kelahiran  Titus Burckhardt sebagai pengarangnya. Buku yang mempunyai ketebalan 258 muka surat ini mengandungi lebih 350 illustrasi berwarna dan hitam putih termasuklah bahagian baru muka pengenalan yang tulis oleh rakan beliau iaitu Jean-Louis Michon. Namun edisi ini masih mengekalkan muka kata pengantar oleh Seyyed Hossein Nasr.

Berkulit depankan Masjid Ibnu Tulun yang terletak di Kaherah, Mesir, buku Art of Islam, Language and Meaning: Commemorative Edition yang diterbitkan semula oleh penerbit World Wisdom yang berpengkalan di Indiana, Amerika Syarikat ini adalah salah satu naskhah pilihan yang terdapat di dalam siri buku ‘Sacred Art in Tradition’ bertujuan untuk mengangkat semula peranan keindahan dan ekspressi artistik di dalam Falsafah Tradisional di mana setiap jilid mengandungi gambar berwarna yang dihiasi dengan karya-karya agung seni tradisi seperti catan, arca, seni bina dan seni busana di samping penulisan oleh pakar bidangan di mana setiap penulis akan memokuskan sesuatu tajuk mengenai semangat tradisi atau sesuatu tema yang menyentuh pelbagai tradisi.

Buku Art of Islam, Language and Meaning: Commemorative Edition berada dalam kategori yang kedua  membincangkan tema seni Islam dan menjelaskan kandungannya. Buku ini mengandungi lapan bab antaranya bab 1, Prolog: Kaba, bab 2 Kelahiran Seni Islam, bab 3, Persoalan Imej, bab 3, Bentuk dalam Seni Islam, bab 4, Seni dan Peranan, bab 5, Seni Setempat dan Seni Nomad, bab 6, Sintesis dan bab 7, Perbandaran. Di akhir buku ini memuatkan juga glosari, senarai ilustrasi, indeks, penghargaan dan biografi penulis.

Edisi dalam ingatan buku  Art of Islam, Language and Meaning: Commemorative Edition ini tidak menyatakan nama penterjemahnya. Namun edisi asal meletakkan nama penterjemhnya iaitu Peter Hobson seorang pengarang, sarjana, penterjemah dan pelajar pelbagai bahasa yang penuh minat dalam mempelajari tradisi agama dunia. Selain daripada menterjemahkan buku ini beliau juga menterjemahkan buku lain yang bertajuk The Three-Chracter Rhymed Classic on the Ka’bah (the Cube of Heaven) pada 1980. Setelah itu Hobson juga menerima cahaya Islam seperti juga Burckhardt dengan nama Ismail Abdul Baqi.

Buku ini dipilih atas beberapa alasan antaranya ialah kekurangan terjemahan naskhah yang memokuskan seni Islam dalam bahasa Melayu dipasaran untuk bacaan umum merupakan sebab utama penulis mengambil tanggungjawab untuk melihat usaha ini direalisasikan. Kedua, adalah kebanyakan penulis seni Islam adalah sarjana-sarjana orientalis yang hanya menulis berdasarkan kaca mata pandangan Barat yang sudah tentu mempunyai agenda-agenda tertentu tanpa disedari. Tanpa cahaya keimanan dan ketauhidan (seperti yang ada pada penulis  Sidi Ibrahim Titus Burckhardt dan penterjemah Peter Hobson @ Ismail Abdul Baqi) sudah tentu apa yang ditulis akan mengelirukan umat Islam yang membacanya. Ketiga, dengan, ilmu bidangan yang dimiliki oleh penulis  iaitu bidang Seni Halus daripada Universiti Teknologi Mara, diharap menjadi batu loncatan dan kelebihan dalam pemilihan buku ini untuk diterjemahan.

2.Analisis Makro/Ekstratekstual Teks Sumber Dan Teks Sasaran

Menurut Nord (1997/2001:59) setiap tugasan terjemahan perlu disertakan dengan penerangan tentang cara teks terjemahan tersebut akan berfungsi dalam persekitaran sasaran. Dalam hal ini, ikhtisar terjemahan ini boleh digunakan oleh penterjemah sebagai kerangka untuk memperoleh kedau-dua profil teks sumber juga teks sasaran. Setelah penterjemah memperoleh profil kedua-dua teks ini, perbandingan antara kedua-dua profil ini perlu dilakukan oleh penterjemah untuk melihat titik persamaan dan perbezaan antara kedua-dua teks ini. Antara iktisar yang boleh dianalisis oleh pengkaji dalam teks Art of Islam: Language and Meaning ialah seperti fungsi teks, pembaca sasaran, masa dan tempat penerimaan teks, medium penghasilan teks dan motif penghasilan teks seperti dalam jadual dibawah:

Iktisar Penterjemahan
Teks Sumber
Teks Sasaran
Fungsi Teks
Rujukan
Rujukan
Pembaca Sasaran
Pembaca umum, pengkaji, pelajar, seluruh dunia
Pembaca umum, pengkaji, pelajar, Asia Tenggara khusus di dunia Melayu
Masa dan Tempat Penerimaan teks
2009, Indiana, Amerika Syarikat.
2016, Kuala Lumpur, Malaysia.
Medium Penghasilan Teks
Mengangkat semula peranan keindahan dan ekspressi artistik di dalam Seni Islam dengan kaedah yang kompleks
Mengangkat semula peranan keindahan dan ekspressi artistik di dalam Seni Islam dengan kaedahringkas dan mudah difahami
Motif Penghasilan Teks
Buku
Buku
Jadual 1: Iktisar Penterjemahan

2.1 Fungsi Teks
Jika dirujuk keseluruahan teks sumber adalah fakta daripada pengalaman penulis buku ini dalam kembaraannya terhadap kota lama iaitu bandar Fez di Maghribi. Kandungan sumber teks adalah bersifat rujukan manakala teks sasaran kepada masyarakat tempatan juga adalah bersifat rujukan. Dengan mengandungi lapan bab antaranya bab 1, Prolog: Kaba, bab 2 Kelahiran Seni Islam, bab 3, Persoalan Imej, bab 3, Bentuk dalam Seni Islam, bab 4, Seni dan Peranan, bab 5, Seni Setempat dan Seni Nomad, bab 6, Sintesis dan bab 7, Perbandaran. Di akhir buku ini memuatkan juga glosari, senarai ilustrasi, indeks, penghargaan dan biografi penulis.

2.2 Pembaca Sasaran
Disebabkan teks sumber adalah berbahasa Inggeris pembaca sasarnya meliputi pembaca umum, pengkaji, pelajar dan seluruh dunia terutamanya negara yang menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa utama (English spoken country) seperti Amerika Syarikat, Britain, Kanada, New Zealand, Singapura. Pembaca teks sasaran pula lebih bertumpu kepada pembaca umum, pengkaji, pelajar dan dunia Melayu seperti Malaysia, Indonesia, Brunei dan Singapura

2.3 Masa Dan Tempat Penerimaan Teks
Mengikut kronologi edisi awal teks sumber telah diterbitkan pada tahun 1976 pada oleh penerbit Islamic Festival Trust yang berpengkalan di London. Manakala edisi peringatan atau Commemorative Edition sempena ulangtahun ke-100 penulis telah diterbitkan semula pada tahun 2009 oleh penerbit World Wisdom yang berpengkalan  di Indiana, Amerika Syarikat. Selepas tujuh tahun iaitu pada tahun 2016 teks sasaran dihasilkan di Malaysia. Masa teks sumber diterbitkan samada edisi awal atau edisi terkemudian bukanlah penghalang bagi teks sasaran untuk  diterjemahkan kerana kandungan masih releven seperti yang disebut oleh penulis pengenalan teks sumber iaitu Jean-Louis Michon;

“Pembaca yang sedang membaca atau akan membaca buku Art of Islam:  Titus Burckhardt , diterbitkan pada 1976 dan, kini diterbikan semula, suatu yang menarik untuk melihat buku ini diterbitkan semula, buku ini boleh dikatakan salah satu mutiara yang berharga sepanjang karier beliau sebagai pengarang (1908-1984)”
(Terjemahan saya)

2.4 Medium Penghasilkan Teks
Medium penghasilan teks sumber mengangkat semula peranan keindahan dan ekspressi artistik di dalam Seni Islam dengan kaedah yang kompleks manakala medium penghasilan teks sasaran cuba mengangkat semula peranan keindahan dan ekspressi artistik di dalam Seni Islam dengan kaedah ringkas dan mudah difahami.

2.5 Motif Penghasilan Teks
Kedua-dua motif penghasilan teks sumber dan tek sasaran masih dikekalkan dalam bentuk buku.

3.Analisis Mikro/Intratekstual
Analisis mikro pula merupakan analisis yang lebih terperinci daripada analisis makro , Analisis ini juga dipanggil intratekstual. Faktor-faktor yang wujud serta ciri-ciri dalaman yang khusus terdapat pada teks sumber yang perlu diambil kira dalam terjemahan. Huraian yang telah dibuat oleh Nord (1991:84-27) terdiri dari faktor-faktor berikut seperti kamdungan teks, pemilihan kata, susunan ayat, gaya bahasa, elemen budaya, organisasi teks dan elemen bukan verbal.

3.1 Kandungan Teks
Tujuan buku ini diterbitkan adalah untuk menjulang semula kesenian tradisi yang lahir daripada ajaran Islam seperti catan, seni bina, reka bentuk, busana dan lain-lain. Setiap bab diisi dengan penulisan sesuatu tema yang menyentuh dengan tradisi Islam itu tadi di samping diselingkan dengan kandungan gambar berwarna yang dihiasi dengan karya-karya agung daripada tamadun Islam dari seluruh dunia.

Chapter (Bab)
Bahasa sumber
Bahasa sasaran
I
Prologue: The Ka’ba
Prolog : Kaabah
II
The Birth of Islamic Art
Kelahiran Seni Islam
III
The Question of Images
Persoalan Imej
IV
The Common Language of Islamic Art
Bentuk dalam Seni Islam
V
Art and Liturgy
Seni dan Peranan
VI
The Art of Sedentaries and Nomadic Art
Seni Setempat dan Nomad
VII
The Syenthesis
Sintesis
VII
The City
Perbandaran

Jadual 2: Isi kandungan teks


3.2 Pemilihan Kata
Oleh kerana buku ini ditulis sarjana akademik yang arif dalam kepercayaan dan kebudayaan tradisi dunia banyak pemilihan kata bersifat bidangandalam bahasa Arabyang kerap digunakan seperti malwiyyah, sūq dan al-fann yang sering digunakan dalam bidang seni bina dan catan. Untuk memudahkan pembaca bahasa sumber glosari kata-kata ini disediakan bagi pembaca yang tidak memahaminya dalam bahasa Arab. Keseluruhan pemilihan kata dalam teks sumber tidak terlalu tinggi yang sukar di fahami oleh pembaca umum. Pemilihan kata yang digunakan sesuai untuk peringkat umur menengah ke atas.

Teks sumber
Glosari Teks sumber
Teks sasaran
miḥrāb

Prayer–niche indicating the direction of Mecca
mihrab
minbar
Pulpit in the form of a stepped throne
mimbar
qiblah

The direction of Mecca, towards which Muslim turn in prayer
kiblat

Jadual 3: Contoh pemilihan kata

3.3 Susunan Ayat

Kepelbagaian susunan ayat menjadikan teks sumber tidak membosankan untuk dibaca. Misalnya di dalam muka pengenalan buku ini:
Teks sumber:
Anyone who has read or will read Titus Burckhardt’s Art of Islam: Language and Meaning, first published in 1976 and, fortunately, republished now, may be interested to look back on the circumstances, remote and immediate, that prepared and finally triggered off the birth of this book, placing it as one of the brilliant jewels which crown the rich career of the author (1908-1984).

Teks sasaran:
“Pembaca yang sedang membaca atau akan membaca buku Art of Islam:  Titus Burckhardt , diterbitkan pada 1976 dan, kini diterbikan semula , suatu yang menarik untuk melihat buku ini diterbitkan semula, buku ini boleh dikatakan salah satu mutiara yang berharga sepanjang karier beliau sebagai pengarang (1908-1984)”



3.4 Gaya Bahasa
Penggaya bahasa dalam teks sumber masih berada dalam konteks yang sederhan dan mudah dibaca. Keterbacaan gaya bahasanya seperti disebut oleh penulis kata pengantar teks sumber iaitu Seyyed Hossen Nasr kadang kala mengajak pembaca berfikir dilluar kotak , menurutnya:

“Setiap muka surat yang dibaca, pembaca tidak akan dipertemukan dengan aspek-aspek yang telah selesai yang terdapat pada seni Islam, dimana ia mustahil untuk ditulis hanya dalam sebuah buku. Beliau hanya akan melontarkan  ciri-ciri seni Islam itu sendiri dan hanya membuka kunci pintu khazanah seni Islam dimana sahaja ianya akan ditemui”
(Terjemahan saya)

3.5 Elemen Budaya
Teks sumber mengandungi elemen budaya yang bukan sahaja terdapat dalam masyarakat Arab tetapi dalam setiap bangsa diseluruh dunia. Islam dalam konteks kesenian Islam adalah bersifat sejagat seperti dalam hadis yang berbunyi “Islam rahmatulalamin”. Islam adalah rahmat untuk sekelian alam. Setiap bangsa misalnya bangsa Melayu juga mempunyai kesenian yang bernafaskan Melayu-Islam.

Sekiranya masyarakat Arab mempunyai tulisan kaligrafi dalam keseniannya, masyarakat Melayu juga mempunyai motif salur buyur iaitu motif yang terdapat pada ukiran kayu dan yang diilhmakan daripada tumbuh-tumbuhan yang menjalar di hutan Tropika adalah falsafah Melayu yang mengtauhidkan Allah. Selain itu sekiranya bangsa Arab bangga dengan motif geometrik cerminan kepada infiniti atau manifastasi kepada zikir kepada Allah, bangsa Melayu-Islam juga mempunyai motif-motif tenunan songket dan batik yang berbentuk seperti gunungan daripada alam sebagai manifestasi yang sama. Secara umumnya teks sumber menerapkan budaya global yang memerlukan penyesuaian.


3.6 Organisasi Teks

Penyusunan atau aturan organisai teks disusun secara teratur, setiap bab ditulis mengikut tertib dan keutamaan. Tajuk yang besar dan penting distrukturkan dibahagian bab awal isi kandungan manakala bab-bab kemudiannya adalah menyokong kepada bab-bab yang utama itu tadi. Setiap kandungan bab dalam teks sumber juga diperhalusi dengan bab-bab yang lebih kecil bagi memperincikan seperti yang dikatakan lagi oleh Seyyed Hossen Nasr di dalam kata pengantar:

“Burckhardt bermula dengan asal usul Islam dalam bentukan yang paling dikenali di dunia ini iaitu Kaabah. Beliau menarik pembaca terus melalui aspek yang paling penting dalam seni Islam, seterusnya menghubungkan bab antara seni ini denganibadat,kepada polarisasi antara orang nomad dan penduduk tetap, mensintesiskan kehebatan seni dan seni bina Islam dan akhirnya beralih kepada perbandaran bercirikan Islam dimana pelbagai aspek dalam seni Islam dapat dilihat dalam keintimannya dengan alam kehidupan yang dibawa oleh Hukum Ketuhanan dan diilluminasikan daripada cahaya yang dibawa oleh ajaran Sufi”
(Terjemahan saya)

3.7 Elemen Bukan Verbal
Bagi memperdalamkan dan menarik minat pembaca mengikuti teks sumber elemen bukan verbal yang bersifat visual seperti gambar, ilustrasi, petikan kata, tulisan italic dan sebagainya disusun di dalam teks sumber. Elemen visual ini juga menyokong dalam membantu pembaca untuk memahami terhadap teks yang ditulis yang melibatkan persoalan teknikal terhadap ciri-ciri sesuatu binaan.

Misalnya di dalam bab 2 yang bertajuk  ‘Kelahiran Seni Islam’ terdapat tajuk-tajuk kecil di dalamya yang membincangkan pembinaan seni bina agung Islam seperti Qubbat aṣ-Ṣakhrah atau Masjid Kubah(Dome of Rock) di Jarusalem yang dibina selepas 60 tahun kewafatan Nabi Muhammad saw, selain Masjid Umayyad di Damascus, Syria. Gambar dan Ilustrasi dibawah menunjukkan visual Masjid Kubah.











Rajah 1. Gambar dan Ilustrasi



4.Kupasan Isu
Kemudian, Nabi Adam menerima dari Tuhannya beberapa kalimat dari Tuhannya, sesungguhnya Allah Maha Penerima Taubat, Maha Penyayang.

4.1 Pengenalan
Al-Quran ayat 37 di dalam surah Al-Baqarah ada menyebut mengenai manusia yang mula-mula diperkenalkan dengan kata-kata ialah Nabi Allah Adam a.s. Nabi Adam menerima beberapa kalimat yang diperturunkan oleh Allah s.w.t untuk memohon kemaafan daripadaNya. Peristiwa ini berlaku setelah Nabi Adam a.s. dan Hawa telah memakan buah yang dilarang oleh Allah s.w.t . di syurga. Akibatnya Allah s.w.t telah memurkai Nabi Adam a.s.  dan Nabi Adam a.s. ingin memohon ampun lalu Allah s.w.t mengajarkan kepadanya beberapa perkataan untuk Nabi Adam a.s. lafazkan. Daripada peristiwa ini maka manusia pada hari ini mengetahui bagaimana bahasa itu diilhamkan atau istilah itu diciptakan. Semuanya adalah daripada kuasa Allah s.w.t yang Maha Mencipta lagi Maha Mengetahui apa yang diucapkan.

Kajian ini mengupasbeberapa implikasi daripada penyerapan kata asing dalam proses penterjemahan daripada bahasa sumber ke bahasa sasaran. Penyerapan kata asing bukan sekadar membawa masuk leksikal baru tetapi disertai dengan fonem dan morfem iaitu sistem bunyi dan sistem pemerkataan yang  menyebabkan berlakunya pertembungan antara sistem linguistik bahasa sumber dengan sistem linguistik sasaran. Kemasukan perbendaharaan kata daripada kedua-dua bahasa Arab dan Inggeris mempunyai dua kesan linguistik dalam penterjemahan kepada bahasa sasaran. Pertama, bahasa Melayu berjaya dipertahankan di dalam teks sasaran tanpa menerima unsur linguistik asing. Kedua, bahasa Melayu di dalam teks sasaran gagal untuk kekalkan seterusnya dipertahankan jati dirinya dan terpaksa menerima unsur linguistik asing.

Terdapat dua isu utama dalam teks sumber yang mungkin mendatangkan masalah dalam penterjemahan ke dalam teks bahasa sasaran ialah pertama penggunaan istilah dan kata pinjaman dalam bahasa Arab yang gunakan dalam teks bahasa Melayu? Kedua, Istilah dan kata pinjaman dalam bahasa Inggeris yang digunakan di dalam teks bahasa Melayu?.

Sesuatu istilah itu mempunyai makna yang tepat bagi konteks bidangnya, dan dengan itu dapat diberi definisi yang tetap. Menurut Asmah Haji Omar (2010) istilah adalah kata atau frasa yang mempunyai makna yang khusus menurut bidang ilmunya dan dengan itu tidak digunakan dalam bahasa am. Istilah mempunyai kejelasan makna dan dengan itu mudah ditakrifkan dan maknanya boleh dipastikan di luar konteks ayat.

 Menurut Sager pula (1990) dalam Sulaiman Maseri (1995) peristilahan ialah pengajian dan bidang aktiviti yang memberikan perhatian kepada pengumpulan, penghuraian, pemprosesan dan penyampaian istilah, iaitu butir leksikal milik pengguna khusus dalam satu atau beberapa bahasa.

Rajah 2.  Skema prosedur pembentukan istilah
Sumber: Dewan Bahasa dan Pustaka (1975) 

Puteri Rosalina Abdul Wahid mengatakan peristilahan ialah subbidang dalam linguistik terapan sebagai disiplin ilmu yang menggarap hal berkenaan pembentukan kata yang mendukung konsep tertentu dalam sesuatu bidang ilmu. Seniman Negara sendiri Tan Sri P.Ramlee pernah memperkenalkan istilah yang digunakan di dalam majalah perfileman yang diterbitkan olehnya antaranya ialah istilah kata tunggal tanpa imbuhan seperti kugiran daripada kumpulan gitar rancak dan pawagam daripada panggung wayang gambar . Istilah pawagam kini digunakan secara meluas untuk memaknakan tempat di mana tayangan filem dilakukan.


Rajah 3 Langkah pembentukan istilah
Sumber: Dewan Bahasa dan Pustaka (1992) 


Menurut Puteri Roslina Abdul Wahid (2005) tokoh bahasa Indonesia, Harimurti mendefinasikan pula peminjaman kata sebagai “pemasukan unsur fonologi, gramatikal, atau leksikal dalam bahasa atau dialek lain kerana kontak atau peniruan; hasil proses itu disebut peminjaman (borrowing)” . Heah pula mendefinasikan peminjaman sebagai “proses pengambilan dan penggunaan unsur-unsur daripada satu bahasa yang lain dalam konteks yang lain”.


5.Cadangan Pendekatan

  Rajah 4 Tatacara Pembentukan Istilah Bahasa Melayu
Sumber: Dewan Bahasa dan Pustaka (2004)

Untuk menangani penterjemahan daripada teks sumber kepada teks sasaran beberapa pendekatan telah dilakukan antaranya misalnya dengan memberi perhatian kepada elemen yang kerap muncul di dalam teks sumber. Elemen kekerapan yang dimaksudkan adalah istilah dalam bahasa Inggeris dan bahasa Arab.


Bil.
Istilah Arab
Muka surat
Jumlah kekerapan
1.
mihrāb
18, 23, 25, 62, 90ff, 101, 105, 118,128, 130, 133, 136, 138, 143, 155, 158,173, 176, 183, 185, 186, 189, 232
24
2.
muqarnas,
73, 74, 75, 84, 148, 151, 173, 175, 176, 184

10
3.
qiblah
18, 25, 89, 90, 128, 146, 153, 155,
8
4.
madrasah
146, 153, 154, 170, 189, 205
6
5.
Kūfi
55, 90, 138, 155, 187;
5
6.
bāzār
183, 199, 208, 220
4
7.
kulliyāt,
146, 170, 203, 209
4
8.
māristān
146, 170, 205
3
9.
hadīth,
88, 197
2
10.
lā ilāha illa’ Llāh,
29, 124
2





















Jadual 4 Kekerapan penggunaan istilah bahasa Arab

Sebanyak sepuluh (10) istilah dalam bahasa Arab yang paling kerap dijumpai dalam teks sumber di dalam indeks telah dijadikan kajian. Kesepuluh-sepuluh istilah ini telah dihimpunkan dalam satu jadual yang menganalisis nama istilah, muka surat terletaknya istilah, dan jumlah kekerapan yang digunakan. Daripada analisis yang dijalankan penggunaan istilah mihrab di dalam teks sumber adalah paling kerap digunakan iaitu sebanyak dua puluh empat (24) diikuti dengan muqarnas sebanyak sepuluh (10)  dan qiblah dengan lapan (8) dalam penyenaraian.

Bil.
Istilah Inggeris
Muka surat
Jumlah kekerapan
1.
Koran
1, 4, 7, 29, 49, 50, 52, 55, 57, 80,85, 87, 88, 89, 93, 118, 124, 196, 211, 221;
20
2.
Mecca
1, 2, 4, 9, 18, 20, 85, 90, 101, 113,184, 217
12
3.
miniature

32ff, 37, 38, 40, 114;32ff, 37, 38, 40, 114;
10
4.
Ka’ba
1, 2, 4, 5, 6, 13, 31, 153
8
5.
arabesque
32, 48, 51, 57, 62ff, 64, 66,67,
8
6,
Sunnah
14, 43, 102, 199, 205, 207
6
7.
Hagia Sophia
93, 158, 161, 163, 166, 170
6
8.
contemplation
20, 211, 220, 222
4
9.
liturgy,
87, 90, 94, 128;
4
10.
caliph
25, 138, 199;
3






















Jadual 5 Kekerapan penggunaan istilah bahasa Inggeris

Selain itu sebanyak sepuluh (10) elemen kekerapan istilah dan kata pinjaman daripada bahasa Inggeris dipilih untuk dibuat penganalisaan. Elemen kekerapan ini juga merujuk bahagian indek dalam mendapatkan data. Antara tiga istilah teratas yang paling banyak digunakan ialah perkataan Koran sebanyak dua puluh (20) penggunaan, kedua adalah kata nama khas Mecca sebanyak dua belas (12)  dan ketiga adalah miniature dengan sepuluh (10) penggunaan.

5.1 Istilah dan Kata Pinjaman
Di dalam Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Melayu (2004) mentakrifkan istilah (technical term) ialah kata atau frasa yang mengungkap konsep yang khusus yang terdapat dalam sesuatu bidang ilmu atau profesional.

Bil.
Bahasa Arab
Bahasa Melayu
Takrif
1.
miḥrāb
mihrab
Bahagian masjid (surau, langgar, dan lain-lain) yang menganjur ke kiblat (tempat imam memimpin sembahyang)
2.
muqarnas
‘mukarnas’
Elemen dalam seni bina Islam seperti bentukan stalaktik atau sarang tebuan pada bahagian masjid yang menganjur ke kiblat
3.
qiblah
kiblat
Arah atau hala menghadap Kaabah di Mekah; arah yang dihadapi orang-orang Islam ketika bersembahyang


























Jadual 7 Tiga contoh takrifan bahasa Arab dalam bahasa Melayu
Sumber: Pusat Rujukan Persuratan Melayu  (2016)



Bil.
Bahasa Inggeris
Bahasa Melayu
Takrif
1.
Koran
al-Quran
Kitab suci orang Islam
2.
Mecca
Mekah
1.Kota suci Islam 2.kadangkala Mecca, tempat tumpuan orang
3.
minaiture
miniatur
Kecil, mini, kenit







Jadual 8 Tiga contoh takrifan bahasa Inggeris dalam bahasa Melayu
Sumber: Pusat Rujukan Persuratan Melayu  (2016)


6.Cadangan Penyelesaian

6.1 Prosedur Penterjemahan Kata Pinjaman
Untuk membentuk istilah atau kata ia perlu melalui proses memimjam kata yang disebut kata pinjaman daripada bahasa asing atau dialek sesuatu bahasa. Menurut Haugen (1950) dalam Puteri Rosalina Abdul Wahid (2005) ada dua proses yang terlibat iaitu pengimportan dan penggantian. Proses yang pertama berlaku apabila penghasilannya sama dengan model dan penutur asli menerima bentuk tersebut ke dalam bahasanya. Proses penggantian berlaku sekiranya penghasilan merupakan model yang tidak sempurna maka pada kebiasaan penutur akan menggantikannya dengan pola bahasa ibunda.

Bahasa Arab                         Bahasa Melayu
mihrab                                     mihrab
muqarnas                               ‘mukarnas’
qiblah                                      kiblat
madrasah                               madrasah
kufi                                           kufi
bazar                                       bazar
kulliyat                                    ‘kuliyat’
marista                                    marista
hadith                                      hadis
La ilaha illa Llah                    syahadah

Bahasa Inggeris                   Bahasa Melayu
Koran                                      Quran
Mecca                                     Mekah
miniature                                miniatur
Ka’ba                                       Kaabah
arabesque                              arabes
sunnah                                    sunah
Hagia Sophia                         Hagia Sophia
contemplation                        kontemplasi
liturgy                                      liturgi
caliph                                      khalifah


6.2 Prosedur Penterjemahan Istilah
Penterjemahan istilah boleh dilakukan mengambil kira daripada beberapa aspek terjemahan antaranya pengekalan, penyempitan, peluasan dan perubahan. Menurut Newmark (1988), dalam Puteri Roslina Abdul Wahid (2012) seorang penterjemah perlu mengikuti beberapa tatacara bagi menghasilkan istilah yang tepat seperti dalam Rajah 2 dan 3. Pertama, penterjemah perlu merujuk kepada badan pengistilahan terlebih dahulu bagi memastikan istilah baharu yang dihasilkan itu belum wujud. Kedua, penterjemah juga harus memastikan makna istilah itu tidak ada lagi dalam budaya bahasa sasaran. Ketiga, penterjemah mesti menimbangkan sama ada istilah itu benar-benar penting sebelum menggunakan istilah baharu. Akhirnya penterjemah mestilah menggunakan tanda pengikat bagi menunjukkan istilah itu ciptaan penterjemah.

6.2.1 Pengekalan makna
Pengekalan makna bermaksud perkataan asal tidak mengalami perubahan makna atau penyesuaian ejaan. Pengekalan ini juga disebut penyerapan istilah asing untuk menjadi istilah Melayu. Perihal ini bermaksud pengambilan keseluruhan istilah asing dengan atau tanpa penyesuaian ejaan dan sebutan. Proses penyerapan istilah asing juga mengutamakan bentuk visualnya, iaitu bentuk ejaan agar sesuai dengan sistem ejaan bahasa Melayu. Dalam pinjaman kata tek sumber dan tek terjemahan pengekalan makna ini berlaku secara penyesuai ejaan dan tanpa penyesuaian ejaan.

No.
Teks sumber
Teks terjemahan
1
Anyone who has read or will read Titus Burckhardt’s Art of Islam: Language and Meaning, first published in 1976 and, fortunately, republished now, may be interested to look back on the circumstances, remote and immediate, that prepared and finally triggered off the birth of this book, placing it as one of the brilliant jewels which crown the rich career of the author (1908-1984).
Pembaca yang sedang membaca atau akan membaca buku Art of Islam:  Titus Burckhardt , diterbitkan pada 1976 dan, kini diterbikan semula , suatu yang menarik untuk melihat buku ini diterbitkan semula, buku ini boleh dikatakan salah satu mutiara yang berharga sepanjang karier beliau sebagai pengarang (1908-1984)
2
Gifted with an acute intelligence and sensitiveness, Burckhardt was attracted, and even fascinated at an early age by the beauty of traditional arts, primarily those of the Christian West where his father, a renowned sculptor, practiced his craft and lived with his family now in Basle and now in Florence.

Dikurniakan dengan kebijaksanaan dan sensitiviti yang tinggi, Burckhardt tertarik dan terpesona dengan tahap awal keindahan yang terdapat pada kesenian tradisional, sungguhpun menerima pendidikan berasaskan agama Kristian di Barat dimana bapanya merupakan pengarca yang terkenal, menghasilkan hasil kraf dan tinggal kini di Basle dan di Florence.
3
In these cities, Titus frequented art schools and regularly visited the great
museums of art, ethnography, and Oriental culture, acquiring year after year a vast knowledge of the civilizations that had produced the monuments and artefacts he admired.

Di bandar-bandar inilah Titus sering mengunjungi sekolah-sekolah seni, muzium-muzium seni, etnografi dan kebudayaan Timur yang hebat, setelah bertahun-tahun memperoleh pengetahuan yang luasdaripada tamadun yang telah menghasilkan monumen dan artifak yang dikaguminya.
4
Even more, his mental and intuitive faculties led him to clearly perceive the ideals and values that had inspired the architects and artists belonging to the great civilizations and religions of the world, past and present, and to expose the treasures of supernatural wisdom that lay hidden under the productions of sacred art, as also behind the formulations of traditional sciences like cosmology and alchemy.

Daripada situ fikiran dan intuitif telah membawanya kepada melihat cita-cita dan nilai-nilai yang telah diilhamkann oleh arkitek dan seniman yang menghasilkan tamadun dan agama mashyur di dunia ini pada masa lalu sehinggalah ke hari ini, dan mendedahkan khazanah yang tersimpan tersebut dalam hasil karya seni suci, seolah-olah sains tradisional seperti kosmologi dan ilmu kimia.
5
Conscious that the studies he had made ought to be completed by a direct contact with people living in a context impregnated with traditional beliefs and behaviors, Burckhardt decided to go and live for an undetermined time in a country reasonably unaffected by the conquest of technical progress and the search for material welfare, a country where entering into contact with representatives of the local culture would not require an apprenticeship too difficult and lengthy.

Menyedari bahawa kajian yang beliau jalankan selama ini perlu disudahkan dengan menjalin hubungan secara langsung dengan orang yang hidup dalam konteks yang sebati dengan kepercayaan tradisi dan tingkah laku manusia, Burckhardt memutuskan untuk keluar merantau  ke negara yang agak terjejas disebabkan penaklukan oleh kemajuan pembangunan, sebuah negara di mana dalamnya masih mempunyai hubungan dengan budaya masyarakat tempatan yang tidak memerlukan perintisan yang terlalu sukar dan panjang.
6
By themselves, these conditions pointed to one specific country: Morocco, a close neighbor of Europe, well known for the open and hospitable character of its inhabitants. For
Burckhardt, then aged twenty-two, the choice was the more easy since he had already acquired a basic knowledge of Arabic and a strong affinity with the spirit and culture of Islam.

Keadaan ini merujuk kepada sebuah negara iaitu Maghribi, jiran terdekat Eropah, terkenal dengan karakter penduduknya yang  terbuka dan cepat mesra. Bagi Burckhardt, yang baru berusia dua puluh dua pada ketika itu, pilihannya itu merupakan pilihan yang lebih tepat kerana dia telah mempunyai pengetahuan asas dalam bahasa Arab dan mempunyai pertalian yang kuat dengan semangat dan budaya Islam.
7
So it happened that during five years, with only a few interruptions during which he visited his family and friends in Basle, Burckhardt lived fully as an autochthon, traveling up and down the northern plains and mountains of North Morocco, observing everything new around him and recording his impressions on personal notes and letters to his friends.

Kembaraan beliau ini mengambil masa selama lima tahun, walaupun ada sedikit gangguan seperti beliau melawat keluarga dan kawan-kawannya di Basle, Burckhardt hidup sepenuhnya sebagai autoktonyang mengembara naik turun ke dataran utara dan pergunungan di Utara Maghribi, memerhatikan segala-galanya baru di sekelilingnya dan merakamankan pengalaman beliau pada nota-nota peribadi dan surat-surat kepada kawan-kawannya.
8
These living testimonies, illustrated with many of his drawings, sketches, and black-and-white photographs, were published by Burckhardt himself in the form of a book1 a few years after he had come back from Morocco and settled in Basle to work there as a chief editor for Urs Graf Verlag, a firm specializing in the reproduction of medieval manuscripts.

Testimoni-testimonihidup ini digambarkan dengan melalui lukisan-lukisan, lakaran, dan fotografi hitam dan putih, telah diterbitkan oleh Burckhardt sendiri dalam penerbitan yang dinamakan Buku1 beberapa tahun selepas beliau kembali dari Maghribi dan menetap di Basle untuk bekerja di sana sebagai seorang ketua editor untuk Urs Graf Verlag, firma yang pakar dalam penghasilan semula manuskrip zaman pertengahan.
9
This first book, which unfortunately only exists in its original German version, contains a
great deal of information that is still valid today, as if Burckhardt had picked up spontaneously typical traits, of the kind that will last as long as the country is not subject to radical changes and disruptions of its ancestral values.

Buku pertama ini hanya ada dalam versi asal yang berbahasa Jerman, mengandungi informasi yang mengkagumkan dan masih penting sehinggalah pada hari ini, sekiranya Burckhardt secara spontan mengambarkan ciri-ciri tertentu, misalnya sesuatu yang tidak ada lagi menjadi kepunyaan negara, pasti perubahan yang radikal dan kemusnahan nilai-nilai tradisi tidak dilakukan.
10
During the two main phases of this so to say “initiatic” sojourn, the first one spent in the rural areas of North Morocco, where he exercised several jobs, including the guard and conduct of flocks as a shepherd, and the second one spent entirely in the urban setting of Fez where he studied, with his usual care and concentration, written Arabic and religious science at the Qarawiyyīn University, Burckhardt captured the characteristics of a variety of people: Arabs and Berbers, nomads and sedentaries, peasants, merchants, craftsmen of all kinds, from the hard-working tanners and wool-dyers to the refined artisans of the architectural decor in wood, stucco, and zellij, representatives of the religious and civil authorities, masters and members of Sufi brotherhoods.

Sepanjang dua fasa utama yang boleh dikatakan perjalanan yang “penuh bermakna”, fasa pertama beliau menghabiskan masa di kawasan pendalaman Utara Maghribi, dimana beliau melakukan beberapa kerja termasuklah menjadi pengawal dan pengembala kambing, dan fasa kedua dihabiskan pula di kawasan bandar iaitu di Fez, dimana di sinilah tempat beliau belajar, dengan memberi penumpuan dan pemuliharaan seperti biasa, selain belajar menulis bahasa Arab dan mempelajari sains keagamaan di Universiti Qarawiyyin, Burckhardt juga mendokumentasikan pelbagai watak manusia seperti antara Arab dan Barbar, nomad dan penduduk tetap, petani, pedagang, tukang kraf, daripada perajin tukang asing warna dan pencelup kain kepada seniman halus yang menghasilkan dekorasi seni bina daripada kayu, stucco dan zellij, wakil-wakil agamawan dan pihak-pihak berkuasa masyarakat, sarjana ilmuwan dan ahli-ahli sufi


Jadual 9 Penterjemahan istilah dan kata pinjaman kepada teks sasaran

Analisis penterjemahan istilah kata pinjaman kepada teks sasaran boleh diklafikasikan kepada dua iaitu penyesuaian ejaan dan tanpa penyesuaian ejaan seperti contoh yang diberikan;

(1) Dengan penyesuai ejaan

Contoh:
career                          karier
traditional                    tradisional
Christian                      Kristian
museum                      muzium
ethnography               etnografi
artefact                        arifak
intuitive                       intuitif
architect                      arkitek
cosmology                  kosmologi
context                        konteks
Europe                        Eropah
autochthon                 autokton
photograph                 fotografi
manuscript                 manuskrip
information                 informasi
radical                         radikal
phases                        fasa
Berbers                       Barbar
dekor                           dekorasi

(2) Tanpa penyesuaian ejaan

Contoh:
            testimoni                  testimoni
            editor                        editor
            Sufi                            Sufi


6.2.2 Penyempitan Makna
Penyempitan makna terjadi daripada sebuah kata pada asalnya mempunyai makna yang cukup luas, tetapi berubah menjadi terbatas. Misalnya kata Meccadalam bahasa Inggeris mempunyai banyak makna seperti  kota suci orang Islam  dan tempat tumpuan orang. Namun dalam bahasa Melayu maknanya telah disempitkan dengan maksud Mekah sahaja. Penutur bahasa Melayu yang menuturkannya tidak akan memaksudkan makna lain selain dari kota suci agama Islam sahaja dan tidak diterima makna-makna lain apabila berlaku penyerapan bahasa.

6.2.3 Perluasan Makna
Perluasan makna menurut Chaer (2003) bermaksud gejala yang terjadi pada sebuah kata yang pada mulanya hanya mempunyai satu makna sahaja, namun atas beberapa faktor makna itu juga mempunyai makna-makna yang lain. Misalnya menurut beliau makna saudarapada asalnya bermaksud sekandung atau seperut,  ia kemudiannya berkembang kepada siapa sahaja yang sepertalian darah oleh yang demikian anak kepada adik-beradik ibu atau bapa juga dimaknakan sebagai saudara, sesiapa yang yang mempunyai asal usul yang sama juga disebut saudara. Sesiapapun disebut saudara pada masa kini seperti saudara seislam dan saudara seagama.

Contoh:
Teks sumber
Teks terjemahan
qiblah
kiblat

Makna qiblah merujuk istilah Malaysia di dalam PRPM huraiannya bermaksud arah atau hala menghadap Kaabah di Mekah iaitu arah yang dihadapi orang-orang Islam ketika bersembahyang. Apabilah diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu iaitu kiblat bukan sahaja bermaksud demikian tetapi maksudnya sering diertikan kepada ‘hala’ atau ‘mengadap’. Contoh ayat misalnya “Pemikiran pemuda-pemuda itu berkiblatkan budaya Barat”.
6.2.4 Perubahan Makna
Perubahan atau pemindahan makna bermaksud juga penggantian makna secara total daripada maksud makna asal. Sungguhpun makna yang baru itu mempunyai saling kaitan dengan makna asal kata yang dipinjam. Misalnya paper bermaksud kertas dalam bahasa Melayu pada masa kini paper sering diertikan dengan penulisan ilmiah yang akan dibentangkan dalam sesuatu majlis ilmu seperti konvensyen, simposium, kolokium dan lain-lain.

Contoh:
6
By themselves, these conditions pointed to one specific country: Morocco, a close neighbor of Europe, well known for the open and hospitable character of its inhabitants. For
Burckhardt, then aged twenty-two, the choice was the more easy since he had already acquired a basic knowledge of Arabic and a strong affinity with the spirit and culture of Islam.
Keadaan ini merujuk kepada sebuah negara iaitu Maghribi, jiran terdekat Eropah, terkenal dengan perwatakan penduduknya yang  terbuka dan cepat mesra. Bagi Burckhardt, yang baru berusia dua puluh dua pada ketika itu, pilihannya itu merupakan pilihan yang lebih tepat kerana dia telah mempunyai pengetahuan asas dalam bahasa Arab dan mempunyai pertalian yang kuat dengan semangat dan budaya Islam.

Dalam baris 6, character dalam bahasa sumber memberikan maksud ciri-ciri pada sesuatu. Penterjemah tidak mengantikan pinjaman kata asing daripada bahasa Inggeris itu dengan karakter dalam bahasa Melayu. Ini kerana dalam bahasa sasaran karakter sering kali dikaitkan dengan watak pelakon dalam filem atau drama di sini. Jadi istilah perwatakan lebih sepadan untuk pembaca bahasa sasaran.

Kesimpulan
Aspek pengekalan, penyempitan, perluasan dan perubahan makna dalam pengistilahan dan kata pinjaman membolehkan penterjemah mengenalpasti dengan lebih dekat lagi penggunaan yang lebih tepat dan betul. Aspek-aspek penggunaannya ke bahasa sasaran bergantung kepada keperluan tempat, suasana dan budaya setempat perkataan itu digunakan. Alat bantuan penterjemah seperti Kamus Dewan dan Pusat Rujukan Persuratan Melayu banyak membantu dalam mencari  istilah sasar dan istilah Malaysia dengan cepat dan berkesan. Penyerapan kata-kata Arab ke dalam tek sasaran menunjukkan bahasa Melayu mampu untuk mengungkapkan perihal tamadun Islam bukan sahaja berkaitan dengan keagamaan, kewangan, syariah tetapi juga bidang kebudayaan dan kesenian. Manakala itu penyerapan kata bahasa Inggeris ke dalam bahasa Melayu menjadikan bahasa ini sebagai sebuah bahasa yang dinamik yang terhadap bidang keilmuan dalan perekaciptaan dan penerokaan sains dan teknologi. Keseluruahannya  penyerapan ini menjadikan bahasa Melayu tidak kaku dalam menerima penyerapan asing.


7.Contoh Terjemahan (500 patah perkataan)

Pengenalan

“Pembaca yang sedang membaca atau akan membaca buku Art of Islam:  Titus Burckhardt , diterbitkan pada 1976 dan, kini diterbikan semula , suatu yang menarik untuk melihat buku ini diterbitkan semula,buku ini boleh dikatakan salah satu mutiara yang berharga sepanjang karier beliau sebagai pengarang (1908-1984)
            Dikurniakan dengan kebijaksanaan dan sensitiviti yang tinggi, Burckhardt tertarik dan terpesona dengan tahap awal keindahan yang terdapat pada kesenian tradisional. Sungguhpun menerima pendidikan berasaskan agama Kristian di Barat dimana bapanya merupakan pengarca yang terkenal, menghasilkan hasil kraf dan tinggal kini di Basle dan di Florence. Di bandar-bandar inilah Titus sering mengunjungi sekolah-sekolah seni, muzium-muzium seni, etnografi dan kebudayaan Timur yang hebat, setelah bertahun-tahun memperoleh pengetahuan yang luas daripada tamadun yang telah menghasilkan monumen dan artifak yang dikaguminya. Daripada situ fikiran dan intuitif telah membawanya kepada melihat cita-cita dan nilai-nilai yang telah diilhamkann oleh arkitek dan seniman yang menghasilkan tamadun dan agama mashyur di dunia ini pada masa lalu sehinggalah ke hari ini, dan mendedahkan khazanah yang tersimpan tersebut dalam hasil karya seni suci, seolah-olah sains tradisional seperti kosmologi dan ilmu kimia.

Menyedari bahawa kajian yang beliau jalankan selama ini perlu disudahkan dengan menjalin hubungan secara langsung dengan orang yang hidup dalam konteks yang sebatidengan kepercayaan tradisi dan tingkah laku manusia, Burckhardt memutuskan untuk keluar merantau  ke negara yang agak terjejas disebabkan penaklukan oleh kemajuan pembangunan, sebuah negara di mana dalamnya masih mempunyai hubungan dengan budaya masyarakat tempatan yang tidak memerlukan perintisan yang terlalu sukar dan panjang. Keadaan ini merujuk kepada sebuah negara iaitu Maghribi, jiran terdekat Eropah, terkenal dengan perwatakan penduduknya yang  terbuka dan cepat mesra. Bagi Burckhardt, yang baru berusia dua puluh dua pada ketika itu, pilihannya itu merupakan pilihan yang lebih tepat kerana dia telah mempunyai pengetahuan asas dalam bahasa Arab dan mempunyai pertalian yang kuat dengan semangat dan budaya Islam.

Kembaraan beliau ini mengambil masa selama lima tahun, walaupun ada sedikit gangguan seperti beliau melawat keluarga dan kawan-kawannya di Basle, Burckhardt hidup sepenuhnya sebagai autoktonyang mengembara naik turun ke dataran utara dan pergunungan di Utara Maghribi, memerhatikan segala-galanya baru di sekelilingnya dan merakamankan pengalaman beliau pada nota-nota peribadi dan surat-surat kepada kawan-kawannya. Testimoni-testimoni hidup ini digambarkan dengan melalui lukisan-lukisan, lakaran, dan gambar-gambar hitam dan putih, telah diterbitkan oleh Burckhardt sendiri dalam penerbitan yang dinamakan Buku1 beberapa tahun selepas beliau kembali dari Maghribi dan menetap di Basle untuk bekerja di sana sebagai seorang ketua editor untuk Urs Graf Verlag, firma yang pakar dalam penghasilan semula manuskrip zaman pertengahan.

Buku pertama ini hanya ada dalam versi asal yang berbahasa Jerman, mengandungi informasi-informasi yang mengkagumkan dan masih penting sehinggalah pada hari ini, sekiranya Burckhardt secara spontan mengambarkan ciri-ciri tertentu, misalnya sesuatu yang tidak ada lagi menjadi kepunyaan negara, pasti perubahan yang radikal dan kemusnahan nilai-nilai tradisi tidak dilakukan. Sepanjang dua fasa utama yang boleh dikatakan perjalanan yang “penuh bermakna”, fasa pertama beliau menghabiskan masa di kawasan pendalaman Utara Maghribi, dimana beliau melakukan beberapa kerja termasuklah menjadi pengawal dan pengembala kambing, dan fasa kedua dihabiskan pula di kawasan bandar iaitu di Fez, dimana di sinilah tempat beliau belajar, dengan memberi penumpuan dan pemuliharaan seperti biasa, selain belajar menulis bahasa Arab dan mempelajari sains keagamaan di Universiti Qarawiyyin, Burckhardt juga mendokumentasikan pelbagai watak manusia seperti antara Arab dan Barbar, nomad dan penduduk tetap, petani, pedagang, tukang-tukang kraf, daripada perajin tukang asing warna dan pencelup kain kepada seniman halus yang menghasilkan dekorasi seni bina daripada kayu, stucco dan zellij, wakil-wakil agamawan dan pihak-pihak berkuasa masyarakat, sarjana ilmuwan dan ahli-ahli sufi”




7.1 Contoh terjemahan teks sumber dengan teks terjemahan

No.
Teks sumber
Teks terjemahan
0
Introduction
Pengenalan
1
Anyone who has read or will read Titus Burckhardt’s Art of Islam: Language and Meaning, first published in 1976 and, fortunately, republished now, may be interested to look back on the circumstances, remote and immediate, that prepared and finally triggered off the birth of this book, placing it as one of the brilliant jewels which crown the rich career of the author (1908-1984).
Pembaca yang sedang membaca atau akan membaca buku Art of Islam:  Titus Burckhardt , diterbitkan pada 1976 dan, kini diterbikan semula , suatu yang menarik untuk melihat buku ini diterbitkan semula, buku ini boleh dikatakan salah satu mutiara yang berharga sepanjang karier beliau sebagai pengarang (1908-1984)
2
Gifted with an acute intelligence and sensitiveness, Burckhardt was attracted, and even fascinated at an early age by the beauty of traditional arts, primarily those of the Christian West where his father, a renowned sculptor, practiced his craft and lived with his family now in Basle and now in Florence.

Dikurniakan dengan kebijaksanaan dan sensitiviti yang tinggi, Burckhardt tertarik dan terpesona dengan tahap awal keindahan yang terdapat pada kesenian tradisional, sungguhpun menerima pendidikan berasaskan agama Kristian di Barat dimana bapanya merupakan pengarca yang terkenal, menghasilkan hasil kraf dan tinggal kini di Basle dan di Florence.
3
In these cities, Titus frequented art schools and regularly visited the great
museums of art, ethnography, and Oriental culture, acquiring year after year a vast knowledge of the civilizations that had produced the monuments and artefacts he admired.

Di bandar-bandar inilah Titus sering mengunjungi sekolah-sekolah seni, muzium-muzium seni, etnografi dan kebudayaan Timur yang hebat, setelah bertahun-tahun memperoleh pengetahuan yang luasdaripada tamadun yang telah menghasilkan monumen dan artifak yang dikaguminya.
4
Even more, his mental and intuitive faculties led him to clearly perceive the ideals and values that had inspired the architects and artists belonging to the great civilizations and religions of the world, past and present, and to expose the treasures of supernatural wisdom that lay hidden under the productions of sacred art, as also behind the formulations of traditional sciences like cosmology and alchemy.

Daripada situ fikiran dan intuitif telah membawanya kepada melihat cita-cita dan nilai-nilai yang telah diilhamkann oleh arkitek dan seniman yang menghasilkan tamadun dan agama mashyur di dunia ini pada masa lalu sehinggalah ke hari ini, dan mendedahkan khazanah yang tersimpan tersebut dalam hasil karya seni suci, seolah-olah sains tradisional seperti kosmologi dan ilmu kimia.
5
Conscious that the studies he had made ought to be completed by a direct contact withpeople living in a context impregnated with traditional beliefs and behaviors, Burckhardt decided to go and live for an undetermined time in a country reasonably unaffected by the conquest of technical progress and the search for material welfare, a country where entering into contact with representatives of the local culture would not require an apprenticeship too difficult and lengthy.

Menyedari bahawa kajian yang beliau jalankan selama ini perlu disudahkan dengan menjalin hubungan secara langsung dengan orang yang hidup dalam konteks yang sebati dengan kepercayaan tradisi dan tingkah laku manusia, Burckhardt memutuskan untuk keluar merantau  ke negara yang agak terjejas disebabkan penaklukan oleh kemajuan pembangunan, sebuah negara di mana dalamnya masih mempunyai hubungan dengan budaya masyarakat tempatan yang tidak memerlukan perintisan yang terlalu sukar dan panjang.
6
By themselves, these conditions pointed to one specific country: Morocco, a close neighbor of Europe, well known for the open and hospitable character of its inhabitants. For
Burckhardt, then aged twenty-two, the choice was the more easy since he had already acquired a basic knowledge of Arabic and a strong affinity with the spirit and culture of Islam.

Keadaan ini merujuk kepada sebuah negara iaitu Maghribi, jiran terdekat Eropah, terkenal dengan perwatakan penduduknya yang  terbuka dan cepat mesra. Bagi Burckhardt, yang baru berusia dua puluh dua pada ketika itu, pilihannya itu merupakan pilihan yang lebih tepat kerana dia telah mempunyai pengetahuan asas dalam bahasa Arab dan mempunyai pertalian yang kuat dengan semangat dan budaya Islam.
7
So it happened that during five years, with only a few interruptions during which he visited his family and friends in Basle, Burckhardt lived fully as an autochthon, traveling up and down the northern plains and mountains of North Morocco, observing everything new around him and recording his impressions on personal notes and letters to his friends.

Kembaraan beliau ini mengambil masa selama lima tahun, walaupun ada sedikit gangguan seperti beliau melawat keluarga dan kawan-kawannya di Basle, Burckhardt hidup sepenuhnya sebagai autoktonyang mengembara naik turun ke dataran utara dan pergunungan di Utara Maghribi, memerhatikan segala-galanya baru di sekelilingnya dan merakamankan pengalaman beliau pada nota-nota peribadi dan surat-surat kepada kawan-kawannya.
8
These living testimonies, illustrated with many of his drawings, sketches, and black-and-white photographs, were published by Burckhardt himself in the form of a book1 a few years after he had come back from Morocco and settled in Basle to work there as a chief editor for Urs Graf Verlag, a firm specializing in the reproduction of medieval manuscripts.

Testimoni-testimoni hidup ini digambarkan dengan melalui lukisan-lukisan, lakaran, dan gambar foto hitam dan putih, telah diterbitkan oleh Burckhardt sendiri dalam penerbitan yang dinamakan Buku1 beberapa tahun selepas beliau kembali dari Maghribi dan menetap di Basle untuk bekerja di sana sebagai seorang ketua editor untuk Urs Graf Verlag, firma yang pakar dalam penghasilan semula manuskrip zaman pertengahan.
9
This first book, which unfortunately only exists in its original German version, contains a
great deal of information that is still valid today, as if Burckhardt had picked up spontaneously typical traits, of the kind that will last as long as the country is not subject to radical changes and disruptions of its ancestral values.

Buku pertama ini hanya ada dalam versi asal yang berbahasa Jerman, mengandungi informasi yang mengkagumkan dan masih penting sehinggalah pada hari ini, sekiranya Burckhardt secara spontan mengambarkan ciri-ciri tertentu, misalnya sesuatu yang tidak ada lagi menjadi kepunyaan negara, pasti perubahan yang radikal dan kemusnahan nilai-nilai tradisi tidak dilakukan.
10
During the two main phases of this so to say “initiatic” sojourn, the first one spent in the rural areas of North Morocco, where he exercised several jobs, including the guard and conduct of flocks as a shepherd, and the second one spent entirely in the urban setting of Fez where he studied, with his usual care and concentration, written Arabic and religious science at the Qarawiyyīn University, Burckhardt captured the characteristics of a variety of people: Arabs and Berbers, nomads and sedentaries, peasants, merchants, craftsmen of all kinds, from the hard-working tanners and wool-dyers to the refined artisans of the architectural decor in wood, stucco, and zellij, representatives of the religious and civil authorities, masters and members of Sufi brotherhoods.

Sepanjang dua fasa utama yang boleh dikatakan perjalanan yang “penuh bermakna”, fasa pertama beliau menghabiskan masa di kawasan pendalaman Utara Maghribi, dimana beliau melakukan beberapa kerja termasuklah menjadi pengawal dan pengembala kambing, dan fasa kedua dihabiskan pula di kawasan bandar iaitu di Fez, dimana di sinilah tempat beliau belajar, dengan memberi penumpuan dan pemuliharaan seperti biasa, selain belajar menulis bahasa Arab dan mempelajari sains keagamaan di Universiti Qarawiyyin, Burckhardt juga mendokumentasikan pelbagai watak manusia seperti antara Arab dan Barbar, nomad dan penduduk tetap, petani, pedagang, tukang kraf, daripada perajin tukang asing warna dan pencelup kain kepada seniman halus yang menghasilkan dekorasi seni bina daripada kayu, dempul dan zellij, wakil-wakil agamawan dan pihak-pihak berkuasa masyarakat, sarjana ilmuwan dan ahli-ahli sufi”



Rujukan:                                       
Abdul Chaer, (2003), Linguistik Umum, Jakarta,  Rineka Cipta.

Aniswal Abd Ghani, (2013), Peristilahan dan Penterjemahan, dalam Haslina Haron dan         Hasuria Che Omar, Asas Terjemahan dan Interpretasi, Universiti Sains Malaysia.

Asmah Haji Omar (2010), Kajian dan Perkembangan Bahasa Melayu, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa dan Pustaka , (2004), Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Melayu Edisi Baru, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Dewan Bahasa dan Pustaka, (2014), Penterjemahan Frasa Bahasa Inggeris 1, Kuala   Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Faizal Sidik, (2011),Transformasi Peranan: ‘Kuratis’ Artis Sebagai Kurator, Kertas Prosiding Persidangan Kebangsaan Praktik Studio: Seni Visual-Praktik dan Penyelidikan, Tanjung Malim, Universiti Pendidikan Sultan Idris.

Ismail Dahaman, (2007), Ejaan Rumi Sepanjang Zaman, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

PT Cordoba Internasional Indonesia, (2012) , Quran Cordoba, Tafsir Al-Quran, Bandung, PT   Cordoba Internasional Indonesia.

Puteri Roslina Abdul Wahid, (2005), Peminjaman Kata Bahasa Inggeris Dalam Peristilahan    Undang-Undang,  Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Sager, J. C, (1995), Kursus Amali Dalam Pemprosesan Istilah. Penterjemah    Sulaiman         Masri, Kuala Lumpur, Dewan Bahasa dan Pustaka.

Zaharah Ahmad, Nor Hashimah Jalaluddin, Fazal Mohamed Mohamed Sultan, Harishon Radzi & Mohd Shabri Yusof (2011), “Pemerkasaan Jati Diri Bahasa Melayu: Isu Penyerapan Kata Asing” (Empowerment and Configuration Malay Language Identity: Infiltration of Foreign Vocabularies Issue), Jurnal Melayu, Bil. 6, hlm. 13-27.

Teks sumber
Burckhadt, T. (2009) Art of Islam: Language and Meaning, Indiana, World Wisdom