Revolusi Pengalaman Seni, Sosio-Budaya dan Politik Malaysia Menerusi Bakat Muda Sezaman 1970 an hingga Kini

Oleh: Faizal Sidik

Faizal Sidik (2010), ‘Revolusi Pengalaman Seni, Sosio Budaya dan Politik Malaysia Menerusi Bakat Muda Sezaman 1970 an hingga Kini’ dalam Sezaman, Balai Seni Lukis Negara, Kuala Lumpur. 

(Penulisan ini telah diterbitkan di dalam buku bertajuk SEZAMAN 'Bakat Muda Sezaman 2010' terbitan Balai Seni Lukis Negara, Kuala Lumpur, 2010. ISBN 9-789-833-497-515)



BMS ?
Bakat Muda Sezaman yang dikenali juga BMS adalah sebuah pertandingan dan anugerah seni kontemporari yang terpenting serta berprestij Malaysia yang telah diperkenalkan sejak tahun 1970 an lagi oleh Balai Seni Lukis Negara (BSLN) demi untuk mencungkil bakat-bakat muda atau emerging artist dalam pengkaryaan mereka. Pertandingan ini adalah merupakan anugerah yang peringkat tertinggi dan terpenting dalam karier mereka sebagai artis muda.

Dalam memperkenalkan acara tahunan program BSLN pada tahun 1974, ia mula melancarkan satu pameran pertandingan yang dinamakan pada ketika itu sebagai ‘Pelukis Muda Sezaman’ yang biasanya akan diadakan pada penghujung tahun. Keinginan ini timbul daripada kesedaran betapa perlunya pada ketika ini dalam mengelolakan pameran seni lukis yang khusus dalam menampung kehendak pelukis-pelukis muda di negara dibawah umur 30 tahun pada sekitar waktu ini (kini bawah 40 tahun mengikut usia belia) agar terus maju.

Muka hadapan katalog pertama ‘Pelukis-Pelukis Muda Sezaman’ 1974 yang begitu konseptual

Rentetan daripada bertambahnya bilangan pelukis-pelukis muda yang telah lulus keluar daripada institusi-institusi seni lukis dimana mereka memerlukan ruang-ruang yang khusus dalam menunjukkan kebolehan dan hasil daripada latihan di institusi-institusi tadi dalam memperkenalkan daya kreativiti pengkaryaan mereka untuk tatapan umum. Jadi BMS menjadi medan ‘perang’ yang dinantikan-nantikan dan ditunggu-tunggu oleh mereka dan menjadi medan ‘kritik’ pula kepada kita terhadap perkembangan seni lukis Malaysia.

Sungguhpun begitu dalam mencapai maksudnya yang sebenar dalam mengangkat dan menyatukan karya pelukis-pelukis muda yang dianggap baik dalam satu bumbung ia juga boleh menjadi satu penanda aras yang kritikal dalam mengukur kualiti produk-produk yang di keluarkan oleh institusi seni lukis itu tadi samada mereka adalah relevan mengikut kehandak sezaman atau masih kuat dengan aturan kehendak akademi seni yang kaku lagi beku. Galakan dan dorongan yang diberikan oleh BSLN dalam mengelolakan acara ini hampir 40 tahun penganjurannya harus diberi pujian.

Terdapat juga anugerah seumpama ini yang berkonsep pameran pertandingan yang diadakan diperingkat negeri seperti Terbuka Selangor oleh Galeri Shah Alam, Bakat Muda Pulau Pinang oleh Balai Seni Pulau Pinang kedua-duanya sejak tahun 90 an dan yang terkini Bakat Muda Selangor oleh kerajaan baru Selangor namun ia masih belum mampu untuk menandingi BMS yang telah mencapai usianya yang mencorakkan hala tuju masa depan lanskap seni kontemporari Malaysia. Boleh dikatakan bahawa Bakat Muda Sezaman adalah merupakan sebuah anugerah yang tertua yang pernah dianjurkan di Asia Tenggara dan mungkin di peringkat Asia. Persoalannya kini adakah ia telah mencapai hasratnya untuk menentukan halatuju yang bagaimana seharusnya seni lukis di negara ini terapkan?

Terdapat juga beberapa anugerah seni yang khaskan untuk artis muda di beberapa tempat lain antara yang terpenting seperti ‘Turner Prize’ (Britain) oleh Tate Modern, ‘Prix Marcel Duchamp’ (Perancis) oleh National Museum of Modern Art, Centre Pompidou, ‘Kandisky Award’ (Rusia), ‘Preis der Nationalgalerie für Junge Kunst’ (Jerman) oleh Hamburger Bahnhof, Contemporary Art Museum . ‘The Vincent Award‘(Eropah) oleh Stedelijk Museum Amsterdam yang mengambil sempena nama pelukis terkenal Belanda Vincent Van Gogh. Anugerah tajaan korporat seperti ‘Hugo Boss Prize‘ oleh Gugenheim Museum, ‘Artist of the Year‘ Deutsche Bank dan Deutsche Gugenheim.

Terbaru jiran kita Singapura dengan ‘President’s Young Talents’ (PYT) yang di anjurkan oleh Credit Suisse dan Singapore Art Museum dimana kebanyakan pertandingan ini dianjurkan oleh badan seni utama negara masing-masing. Ini menandakan sokongan institusi seni tertinggi negara dalam mahu melihat kegiatan artistik diberi penghormatan yang sewajarnya dari segi ganjaran dan pengiktirafan sama tandingan dengan bidang-bidang profesional yang lain.

Berbalik kepada BMS yang bertujuan utama ianya diadakan adalah untuk menimbulkan provokasi, kontroversi, keberanian dan perdebatan yang diharap menarik terhadap seni sezaman dan untuk meningkatkan minat awam terhadap seni kontemporari di negara kita. Bakat Muda Sezaman boleh dikatakan mengambil model anugerah seni kontemporari British “The Young Contemporaries Exhibition “ di London pada tahun 1960 an yang kemudiannya ditukarkan pada 1990 an kepada Turner Prize iaitu sebuah anugerah mengambil sempena nama pelukis naturalisme Romantis terkenal British J.W.W Turner merupakan sebuah anugerah seni yang begitu cukup dihormati di Eropah pada hari ini.

Melihat kepada Turner Prize adalah sebuah anugerah yang dibangunkan oleh sekumpulan patron seni disana yang mengelarkan diri mereka sebagai Patron of New Art yang dibentuk untuk membeli karya-karya baru untuk koleksi Tate Gallery di samping untuk meningkatkan lagi kesedaran umum terhadap apakah yang dikatakan seni kontemporari. BMS sepanjang pengacaraannya juga pernah di taja oleh syarikat gas dan minyak seperti Esso, MAS dan Malaysia Tobacco pada sekitar tahun 80 an dan 90 an sebagai salah satu sokongan korporat terhadap kegiatan seni lukis di negara ini. Mungkin patron-patron seni di sini daripada pameran ‘Thirty Collectors’ patut juga menjejaki langkah-langkah seperti diatas.

Perancangan muzium seni iaitu Tate Gallery sebagai panganjur dengan penaung seni ini iaitu Patron of New Art ini boleh dikatakan beroleh kejayaan dimana mereka berjaya menghasilkan artis-artis muda yang berpotensi British atau Young British Artist (YBA) yang pernah memenangi anugerah ini seperti Damien Hirst (1995), Douglas Gordon (1996), Martin Creed (2001), dan ramai lagi yang kini merupakan artis utama leading artist dalam status dunia seni kita pada hari ini.

Pembinaan pameran penting oleh kumpulan artis YBA yang di patron oleh Charles Saatchi iaitu patron yang banyak menyimpan karya artis-artis muda penting British di tambah dangan pameran kontroversi iaitu “Sensation” sebuah karya koleksi daripada Saatchi Gallery telah membuka satu fenomena baru terhadap seni kontemporari di British kota London khususnya yang dahulunya dianggap sebagai ketinggalan jika dibandingkan dengan persekitaran seni yang berlaku di New York.

Pameran “Sensation” telah dibawa keluar daripada Saatchi Gallery ke Brooklyn Museum, New York dan tidak sempat di pamerakan di Australia akibat bantahan daripada audien tentang berita kehadirannya. Walaubagaimanapun ia telah menimbulkan satu budaya ‘segar’ kepada masyarakat terhadap minat yang baru dalam melihat seni sekaligus mewajahkan dalam mengisi kebudayaan mereka ditahap mana. Bagaimana pula ceritanya disini?

Karya seni merekod peristiwa yang telah berlalu, ia mewakili zaman dimana kita berada. Penciptaannya boleh dilihat sebagai cerminan manusia yang keluar daripada aspek sosial, ekonomi dan politik lingkungan masyarakat yang mempunyai peradaban. Bakat Muda Sezaman adalah sebahagian daripada representasi naratif pengalaman visual Malaysia moden yang mewakili dari negara Asia di sebelah tenggara yang bereaksi terhadap perubahan dunia. Menyelusuri pengalaman ini membawa kita ke dalam pengisian ruang yang jarang-jarang diperhatikan dalam melihat semula negara kita menerusi seni lukis sezaman.

Konseptualisme Babak Baru + Penuh Bernafsu
Membicarakan BMS dalam seni lukis kontemporari Malaysia sudah tentu ia tidak boleh tidak untuk mengaitkan dengan tahun 1970 an dimana sekitar tahun ini boleh dianggap sebagai bermulanya satu stail antarabangsa atau ‘Internationalisme’ berdasarkan teori sejarah seni Euro-Amerika yang dikongsi oleh dunia seni lukis itu sendiri dan lingkungan sosial, politik dan ekonomi budaya yang melingkarinya. Pameran berkumpulan “The New Scene” (TNS) atau ‘Babak Baru’ pada 1969 boleh dikatakan era bermulanya seni lukis kontemporari Malaysia atas tindak balas daripada peristiwa 13 Mei dimana rusuhan kaum yang berlaku selama empat hari akibat daripada pakatan parti politik yang lemah dalam pilihanraya pada waktu itu dan kelemahan daripada aspek ekonomi oleh orang Melayu yang membibitkan ketidakpuashatian. Buku ‘Dilema Melayu’ atau ‘The Malay Dilemma’ yang diterbitkan pada tahun 1970 telah menyarankan solusi dalam politik-ekonomi permasalahan ini.

Dalam pameran itu mereka tidak berminat meletakkan isu, yang difokuskan cuma persoalan tentang (?) bagaimana, kenapa dan apa. Pelukis dalam pameran ini hanya menitikberatkan karya yang pelbagai dimensi dalam membina sistem tanda. Mereka juga membuat pendefinasian semula antara catan dan arca dalam membahagi dan mengkombinasikannya semula dalam dalam mencipta pendefinasian baru terhadap identiti, status terhadap kategori-kategori seni dan penerimaan seni. Mereka mengistiharkan konsep dan ideologi yang radikal dimana bertujuan untuk mencabar, mengali semula, perlakuan nilai estetik dalam seni lukis Malaysia.

Peristiwa hitam itu telah membuka mata kerajaan terhadap ketidakseimbangan terhadap pengagihan ekonomi negara. Pada tahun 1971 di bawah permerintahannya Tun Razak telah memperkenalkan Dasar Ekonomi Baru (DEB) yang memberikan keistimewaan kepada Bumiputera Melayu dan Peribumi. Suntikan daripada DEB maka satu kongres pada tahun yang sama telah diadakan iaitu Dasar Kebudayaan Kebangsaan (DKK) pada 16 hingga 20 Ogos di mana kebudayaan Melayu telah dijadikan kebudayaan kebangsaan.

Apabila meninjaunya semula sekitar tahun ini kita tidak akan terlepas untuk mengaitkan tahun tujuh puluhan dengan pameran iaitu ‘Towards Mystical of Reality’ (TMR) pada 1974 di Dewan Bahasa dan Pustaka iaitu sebuah pameran bersama oleh Redza Piyadasa dan Suleiman Esa yang merupakan reaksi daripada Kongras Kebudayaan yang menolak teori seni barat dan bermanifestokan untuk membebaskan pelukis Malaysia daripada cenderung kepada pengaruh Barat . Mereka mengasimilasikan budaya Timur dan Barat dalam perspektif baru seni sebagai sebuah kajian saintifik dari sudut mental, meditatif dan mistikal yang terdapat dalam falsafah Asia berhubung dengan amalan falsafah Taoism dan Zen.

Pameran ini membuka wacana polimek dalam persoalan tentang ruang, material dan masa dalam penggunaan objek harian dan teks sebagai sebuah pengalaman mental yang menyarankan ruang, waktu dan anjakan, ia merupakan satu idea baru dalam seni lukis Malaysia. Sungguhpun begitu seawal tahun 1973 sebelum pameran itu lagi terdapat satu pameran yang jarang diketahui ramai untuk dibincangkan iaitu ‘Manusia dan Alamnya’ dimenangi pengkaryaan artis yang berkonsepkan seperti yang sebutkan diatas di Balai Seni Lukis Negara dilihat sebagai sebuah pameran pertandingan bertema yang seumpamanya pertama kali diadakan oleh sebuah institusi seni negara dan boleh dikatakan merupakan acara sebelum digantikan dengan ‘Pelukis-Pelukis Muda Sezaman’ BMS.

Muka hadapan katalog ke-2 ‘Pelukis-Pelukis Muda Sezaman’ 1975

Peristiwa dan pameran penting dalam tahun 70 an seperti dinyatakan tadi begitu mempengaruhi BMS yang diadakan pada tahun 1974 secara jemputan dan 1975 yang mula dibuka pelukis-pelukis muda belum terkesan atau kabur lagi tentang Dasar Kebudayaan Kebangsaan yang menjadikan kebudayaan Melayu sebagai teras kepada kebudayaan nasional. Hal ini pernah di nyatakan oleh Suleiman Esa esei katalog pameran pertandingan pertama ‘Kritikan Mengenai Pamiran Pelukis-Pelukis Sezaman 1974’ dengan membahagikan dua kecendungan pelukis muda. Pertama kumpulan yang cenderung untuk terlibat dengan catan easel dan permasalahan-permasalahan dalam mengambar dan kumpulan yang saya maksudkan tadi adalah kumpulan yang bergiat dalam penglibatan formalistik dan konseptual yang tertarik dengan ‘International Style’ pengaruh daripada pemeran tempatan seperti TNS ,TMR dan ‘Manusia dan Alamnya’ yang menyentuh bukan lagi persoalan kemahiran pengkaryaan tetapi berpusatkan idea seorang pelukis.

Lee Kian Seng, “Permainan Poker” / “Process in Poker Game”, BMS 1975 (BSLN 2000-003)
Ia dilihat oleh pelukis muda membuka babak baru dengan penuh amarah dalam seni lukis di Malaysia yang sebelum ini masih kuat dengan aturan seni moden Euro-Amerika yang bernada Ekspressionis Abstrak, Surealis, Seni Pop dianuti pelukis sebelumnya sebagai satu pertentangan dan protes seni yang menginginkan sesuatu yang segar dan mencabar. Hal ini sudah pasti dalam seni kerana hakikat ‘seni’ dinamik sifatnya dari masa ke semasa cuba mencari pengalaman berbeza lain daripada yang lain, seni yang sudah dilihat bukan lagi menjadi seni tetapi manjadi artifak objek muzium seni sesebuah negara pemilik untuk ditatap kembali sebagai dokumentasi bahan sejarah.

Revivalisme Rupa Mencari Semangat Yang Hilang !
Impak daripada perubahan kebudayaan daripada kumpulan aktivis budaya yang terdiri daripada penulis dan praktis seni oleh Lembaga Kebudayaan Rakyat (LEKRA) yang merupakan sayap kiri kebudayaan Parti Komunis negara jiran Indonesia pada 1963 terhadap isu pemerintah yang memperkenalkan Manikebu (Manifesto Kebudayaan) yang mereka nyatakan menyekat kebebasaan pergelutan artistik kerana bagi mereka moto ‘budaya’ adalah pergelutan dalam kehidupan seseorang manusia dalam membawa Revolusi Indonesia yang ingin menyahkan budaya asing dan kembali kepada budaya asal mereka. Situasi yang sama tetapi tidak serupa juga berlaku di Malaysia. Dasar Kebudayaan Kebangsaan yang diperkenalkan 1971 adalah ekoran daripada Manikebu, adalah kesedaran untuk kembali mencari rupa asal namun kita disini lebih mendasarkan estetika kebudayaan Melayu teras kepada kebudayaan Malaysia.

Sungguhpun demikian tiada satu pemeran selepas DKK yang benar-benar berani menampakkan reaksi daripada pembentukan polisi ini. Sikap mendiamkan diri oleh pelukis muda terutamanya menimbulkan tanda tanya terhadap apakah pendirian mereka terhadap DKK. Di penghujung 1979 barulah ada usaha untuk memanifestasikan kandungan DKK namun dengan roh keislaman implikasi Revolusi Islam yang berlaku pada tahun itu yang mengambil alih kerajaan Iran monarki sebelum ini yang pro-barat dimana ia digantikan dengan kerajaan republik pemimpim Islam yang mengamalkan ajaran yang sebenar yang membangkitkan pengaruh politik Islam kedunia Islam yang lain termasuklah di Asia Tenggara tidak terkecuali negara kita.

Usaha ini diangkat oleh Syed Ahamd Jamal semasa menjadi Pengarah di Muzium Seni Asia, Universiti Malaya dalam pameran “Rupa dan Jiwa” iaitu sebuah pameran berdasarkan estetika budaya Melayu dan Keislaman atas rentetan implikasi tadi yang dikuratorkannya, pameran penting ini boleh dianggap sebagai pengalian semula kepada seni rupa dunia Melayu yang memberi impak yang besar terhadap pengkaryaan pelukis pada sekitar 80 an yang boleh disaksikan dalam pengkaryaan pelukis muda dalam BMS.

Zakaria Awang, “Al-Rahman” BMS 1982
Sudut yang lain Revolusi Iran telah menamatkan krisis minyak pada tahun 1973 -1974 dan harga minyak telah melonjak naik pada 1979-1980 semasa revolusi ini dan telah menjana pendapatan kepada negara pengeluar minyak seperti Indonesia dan Malaysia sendiri. Ia seterusnya telah meningkatkan ekonomi negara hasil daripada penjualan ‘emas hitam’ dalam melaksanakan program-program sosial budaya yang boleh meningkatkan taraf hidup rakyat.

Pada sekitar tahun 80 an era Mahathir Muhamad dalam kemimpinannya telah menarik Anwar Ibrahim yang begitu berpengaruh dalam kepimpinan kaum muda di universiti dan kemudiannya dalam Angkatan Belia Islam Malaysia (ABIM) dalam kerajaannya. Karisma Anwar dan jaringan intimnya terhadap dunia Islam yang lain telah membantu kerajaan dalam menghadapi golongan muda yang radikal dan mudah memberontak tanpa banyak demostrasi dan bantahan termasuklah golongan seniman muda, bahkan pula mendokong DKK dengan penerapan identiti dalam setiap penciptaan artistik mereka.

Nasir Baharuddin, “Dari Satu Keujudan” , BMS 1984

Pada tahun awal 1980 an seni lukis yang bercirikan citarasa budaya tempatan reaksi daripada “Rupa dan Jiwa” mula dihasilkan seterusnya menampakkan perkembanganya dalam BMS dan dalam pameran-pameran lain selepasnya. Penjelmaan rupa daripada perlambangan seni tradisi dan peribumi mula digabungkan dengan teknik seni lukis kontemporari. Revivalisme atau memunculkan semula kesenian tradisi dan peribumi, metos dan lagenda seperti kraf, pantun, yang di beri nafas dalan bentukan sezaman yang lebih segar. Rupa bentuk tradisi yang dihasilkan tidak terus diambil daripada objek asal namun diberi nada baru, ketelitian inti ataupun pengisian yang mengandungi nilai-nilai semangat dan falsafah dipegang dalam menghubungkan imej tradisi agung dalam seni lukis Malaysia.

Jailani Abu Hasan, “Catan Orang Kampung IV” , BMS 1985

Sentimen anti-Amerika dalam kerajaan Mahathir Mohamed membawa negara menjauhi budaya Anglo-Saxon barat tetapi membuat dasar baru melihat negara di sebelah timur terutamanya seperti Jepun sebagai model untuk memajukan negara. Dasar Pandang ke Timur yang diperkenalkan oleh beliau telah membawa negara ini dari sebuah negara yang berasaskan pertanian kepada sebuah negara perindustrian. Dengan kadar cukai yang dan kos tenaga kerja yang murah ia telah menarik kehadiran pelabur-pelabur dari negara luar untuk menanam modal disini dengan membuka perusahan-perusahan dibandar-bandar utama. Tarikan pekerjaan dan mencari penghidupan baru telah menyebabkan migrasi penghijrahan generasi muda secara besar-besaran dari desa ke kota pada sekitar dekad ini.

Mohamed Akif Emir, “House To Let: Rent, Free of Charge , BMS 1987 (BSLN 1987-100)

Proses urbanisasi semacam menjadi kejutan kepada generasi baru ini, akibat silap perancangan pembandaran oleh kerajaan ia menimbulkan satu masalah lain pula iaitu setinggan atau perumahan haram. Mansor Puteh pernah mengulas filem Kembara Seniman Jalanan dengan mengatakan “Dalam filem sepanjang 128 minit ini ianya telah berjaya meluaskan skop dan merangkumi kehidupan meleset, terbiar golongan generasi muda yang boleh dikatakan terhimpit di celah-celah jalan belakang bangunan kedai untuk mencari sara hidup atau mencari tempat perlindungan di rumah-rumah usang yang belum tentu dirobohkan tidak lama lagi untuk dijadikan tapak bangunan pencakar langit kelak. Budaya popular bandaran tidak dapat terelak oleh generasi yang dahulunya hanya minum kopi cap Hang Tuah kini minum Coca Cola dan Pepsi. Generasi yang dahulu hanya memakai kain pelikat dan kain batik kini telah memakai seluar Lee dan Levis. Dahulunya mendengar muzik keroncong kini mula ke konsert muzik keras seperti rock dan heavy metal.

Tumian Tasman, “Kebudayaan XVI” , BMS 1989

Krisis dalaman yang menyebabkan pengharaman parti UMNO atau United Malayan National Organisation yang merupakan parti orang Melayu terbesar pada tahun 1988 yang telah menyebabkan parti itu terbahagi kepada dua kem dimana kumpulan kedua telah membentuk parti baru iaitu Semangat 46 yang di ketuai oleh Tengku Razaleigh Hamzah telah menyebabkan ketidakstabilan sementara politik pemerintah. Pada masa yang sama dalam tahun 1988 negara dikejutkan pula dengan isu kekebalan raja Melayu. Semasa pentadbiran Mahatdir beliau telah meminda Perlembagaan Persekutuan dalam menghapuskan oleh imuniti raja-raja Melayu yang sekaligus menafikan peranan institusi itu yang telah warisi sejak Kesultan Melayu Melaka. Isu-isu konflik identiti dan penepisan budaya luar yang masuk dalam kehidupan orang Melayu, kesinambungan teks metos dan lagenda dalam Sejarah Melayu merupakan antara tema-tema yang sangat dominan dalam BMS tahun-tahun ini.

Zulkifli Yusof, “Tanpa Tajuk”, BMS 1988
Pluralisme Bentukan Pelbagai Berbaur Idealistik
Kestabilan semula politik negara pada awal 90 an seterusnya memberi kesan yang baik kepada ekonomi di sekitar tahun ini. Wawasan 2020 telah dibentuk ke arah sebuah negara maju yang ideal dalam Rancangan Malaysia ke 6 pada tahun 1991 oleh kerajaan. Kejayaan Malaysia yang telah menjadi negara perindustrian dan telah menampakkan buahnya ini diterjemahkan dengan kejayaan industri-industri perkilangan pengeluaran secara besar-besaran seperti perusahan otomotif nasional sekaligus telah membuka pasaran bebas dalam sistem kapitalis.

Pembangunan pesat ekonomi Malaysia di akhir-akhir tahun 80an dan awal tahun 90 juga telah melonjak nama Malaysia sebagai sebuah negara Islam mambangun berkefahaman sederhana yang menjadi contoh kepada negara membangun yang lain sehinggakan diberi pengiktirafan menganjurkan persidangan penting seperti ASEAN, G15, CHOGM, NAM, OIC . Selain itu kemampuan kita menyediakan kemudahan terkini berkelas dunia kita turut diberi kepercayaan menganjurkan pertandingan sukan bertaraf antarabangsa seperti sukan Commonwealth, dan motor Grand Prix.

Buka pintu Malaysia terhadap pasaran bebas ini telah membawa sama bersama asimilasi kebudayaan luar akibatnya ia telah mengubah cara hidup masyarakat Malaysia terutamanya dibandar dari segi pemakanan, perhubungan dan hubungan kaum. Asimilasi ini bukan perkara baru kerana rantau ini kita telah mengalami sejarah yang panjang semenjak dahulu lagi dengan kedatangan pengaruh Hindu, Buddha, Islam dan Kristian menerusi hubungan perdagangan dan penyebaran agama.

Era pasca moden pula membawa kepada Pluralisme atau kepelbagaian kepada jenis-jenis ideologi, kepelbagaian pola kebudayaan, kepelbagaian falsafah hidup yang berbeza termasuklah pelbagai aturan dalam seni yang menginterpritasikan bahawa seni itu tidak statik dan sentiasa berubah-ubah mengikut selera dan citarasa orentasi artistik yang pelbagai.

Budaya pluralisme dalam seni lukis Malaysia pernah di nyatakan oleh Zakaria Ali dengan memataforakannya dengan minuman kegemaran rakyat Malaysia iaitu Air Batu Campur atau ABC. Kepelbagaian bahan yang terdapat didalamnya seperti ais batu, kacang, jagung, cincau, air sirap, susu adalah metafora kepada kepelbagaian kaum dan budaya yang diadun membentuk citarasanya yang tersendiri di negara ini. Walaupun berbeza dari segi warna dan kulit dan fahaman ia tidak menjadi halangan kepada mereka untuk bekerjasama.

Din Omar, “Kepelbagaian” BMS 1990 dan “Antara Dua Hidangan” BMS 1991(BSLN 1992-003)
Krisis ekonomi Asia yang berlaku pada tahun 1997 telah memberi tempias dan kepanikan kepada negara. Penyingkiran Anwar Ibrahim dalam kerajaan Mahathir Mohamed ekorana daripada sokongan Anwar terhadap pelan pemulihan daripada Tabung Kewangan Antarabangsa atau International Monetry Fund (IMF) semasa menjawat Menteri Kewangan dan Timbalan Perdana Menteri pada 1998 sungguh mengejutkan dan memberi impak yang besar terhadap masa depan politik Malaysia kerana pengaruh kewibawaan dan kepimpinan Anwar yang begitu besar dalam kerajaan Mahathir. Ketidakpuashatian rakyat dan golongan seniman bagaimana isu itu diselesaikan telah membangkitkan reformasi kepimpinan bukan sahaja datangnya daripada golongan marhain malah golongan seniman dan juga sasterawan. Terjemahan resah dan gelisah daripada itu maka keluarlah novel politik satira ‘Shit’ (1999) oleh Shahnon Ahmad yang mengegarkan dunia kesusasteraan negara kerana menggunakan metafora usus dan bahagian perkumuhan manusia sebagai naratif kritikan beliau permasalahan ini yang kemudiannya diharamkan.

Paradigma Baru > Elektronik Merentasi Disiplin Kreatif Bernada Serantau
Globalisasi atau penduduk dunia yang tinggal dalam satu tempat dimana jarak untuk perhubungan jauh dahulu telah menjadi mudah dan pantas untuk dicapai atas kemajuan teknologi telekomunikasi dan inovasi komputer manusia seolah hidup dalam satu perkampungan global yang serta merta boleh hubungi. Justeru itu Koridor Raya Multimedia atau Multimedia Super Corridor (MSC) diperkenalkan pada 1996 yang mana Malaysia telah melompat lagi daripada menjadi sebuah negara perindustrian kepada era ekonomi yang berasaskan informasi dan ilmu pengetahuan.

Malaysia menerusi rancangan MSC telah mencapai langkah setapak lagi bukan sahaja memberi faedah kepada pelabur syarikat yang berasaskan teknologi maklumat di kawasan lingkungan MSC malah memasukan sistem pentadbiaran kerajaan kepada kerajaan digital yang berasakan elektronik atau e-goverment. Perubahan sistem pentadbiran berasaskan elektronik ini telah diperturunkan kedalam kehidupan rakyat untuk berurusan seharian dengan kerajaan seperti e-mail, e-pay, e-form dan mungkin juga projek e-art online sedikit masa dahulu. Rakyat secara tidak langsung telah dikejutkan, belum lagi masak ranum dibalik peralihan industrilisasi kini lontarkan pula dengan kebudayaan digital. Kempen-kempen pembudayaan minda seperti ‘Celik IT’ dan ‘Cintailah IT’ menerap masuk dalam kehidupan mereka. Gaya hidup yang tanpa mempunyai telefon bimbit dan komputer disamping seseorang dianggap seperti seorang yang ‘telah mati’ semasa hidupnya.

Reaksi seniman daripada transfomasi ini maka Pameran Seni Elektronik Pertama (PSEP) telah dibina pada tahun 1997 di Balai Seni Lukis Negara dimana ia mengharapkan pembentukan kesedaran kepada potensi yang mungkin ditemui dalam penggunaan media baru tehadap kreativiti bukan sahaja pengiat seni malah cross media atau merentangi disiplin kreatif yang lain. PSEP cuba mengarahkan kepada percantuman kepada kreativiti dan saintifik yang sebelum ini jarang sekali dipertemukan dengan penggunaan teknologi terkini.

Trend-trend kontemporari dan stail seni ini dari serata dunia telah dipraktikan dalam BMS. Pengkarya-pengkarya muda generasi baru ini telah berekperimen penggunaan media baru dalam pengkaryaan mereka dengan multimedia, instalasi, elektronik, video dan seni digital dalam meneroka isu kebebasan bersuara, hak asasi manusia, isu tahanan tanpa bicara dan akta-akta mengongkong, Semangat untuk kembali kepada tradisi dalam 80 an membawa kepada semangat nasionalisme berasaskan kebangsaan dan keserantauan dan seterusnya menemui 90 an yang lebih sejagat ini telah meluaskan lagi definisi seni lukis Malaysia di alaf baru. Joseph Tan pernah berkata panggilan nusantara yang menyeru kepada kesedaran dan interaksi para artis antara budaya di rantau ASEAN sejak tahun 70an kini terterap dalam pengkaryaan pelukis dalam dekad ini.


















Faizal Sidik, “Voice Without a Voice: King Rawana as Desperado” BMS 2000 dan “Voice Without a Sound: Superpower” BMS 2002

Sungguhpun memasuki mellenia baru gelombang reformasi ke atas kerajaan masih kuat berlaku oleh pembangkang. Penangan media alternatif daripada capaian internet membuka laluan baru maklumat yang ‘lain’ daripada media massa milik kerajaan. Hal ini dapat disaksikan dalam tahun Pilihanraya Umum (PRU) ke-10 pada 1999 dimana populariti kerajaan yang diadili oleh rakyat terutamanya orang Melayu/Islam mula menurun. Perkara ini memaksa Mahathir Mohamed untuk memikirkan jawatannya semula dan melepaskan kepada Abdullah Badawi satu-satu timbalan yang berjaya menjawat jawatan itu semasa era beliau. Abdullah dikatakan telah menyelamatkan dan mengembalikan semula kepercayaan rakyat ini dibuktikan dalam PRU ke-11 2004 hasil daripada visinya memperkenalkan Islam Hadari iaitu yang berteraskan pembangunan ekonomi dan teknologi serta membenteras korupsi.

Objek seni juga mengalami transformasi perubahan, pelanggan estetik tidak lagi hanya melihat objek yang dipamerkan di dinding-dinding galeri atau muzium malah mereka juga boleh bersama-sama mengalami proses pengalaman sensual ilmu seni yang ditawarkan oleh artis seperti seolah-olah mereka berada di dalam ruang yang sama dengan artis yang menciptakannya. Ego keunikan diri seorang artis telah dimusnahkan sama sekali, audien tidak lagi diberatkan membaca bahasa visual yang terlalu dalam, mereka cuma perlu merasai pengalaman estetik dan berseronok.

Pada dekad ini media massa seperti akhbar, radio dan telivisyen bukan lagi menjadi sumber sebaran maklumat primier kepada rakyat seperti era selepas merdeka dahulu, kini mereka mempunyai capaian lain yang lebih beribawa dan boleh dipercayai. Kehadiran capaian jalur lebar sehingga ke hujung desa menerusi laman sesawang, blog-blog penulis dan televisyen atas talian yang lebih bersifat interaktif pengisiannya menjadi pilihan mereka daripada media arus perdana yang agak berat sebelah. PRU yang ke-12 pada tahun 2008 telah memberi satu kejutan kepada kerajaan.

.............BMS = Sumbangan Identiti Lokal Asia Tenggara kepada Interaksi Global
Kesimpulannya Bakat Muda Sezaman perlu diperhati dalam bingkai sebuah gambaraan yang luas. Ia perlu dilihat semula sebagai medan bukan sahaja beradu siapa yang bagus dan siapa yang teruk. Tetapi menjadi ‘kompas’ dan ‘radar’, kompas adakah kita berada dalam arah yang betul dan radar adakah seni lukis kita berada dalam gelombang yang boleh sama-sama boleh berkongsi sumbangan dalam dunia seni apa yang dikatakan ‘local contribution into the global interaction’ mengambil contoh Sushi makanan mentah Jepun dan Pizza daripada Itali yang menjadi kegemaran kita juga disini.

Jika kita melihat seni kontemporari di tempat lain pula saya boleh memberikan kejayaan pelukis Jepun dalam memperkenalkan konsep ‘Super Flat’ atau ‘kerataan luar biasa' inovasi daripada permukaan rata dalam teori seni lukis barat mereka, hasil daripada lukisan kartun anime yang cukup popular menjadi kegilaan bukan sahaja di negara matahari terbit itu malah pada hari ini telah diterima menjadi konsep seni yang melanda dunia barat. Bukan pengiktirafan daripada negara-negara barat yang saya maksudkan tetapi apa yang boleh kita sumbangkan bersama-sama dalam memperkayakan lagi dunia seni. Saya melihat kita di Nusantara ini mempunyai kekayaan dari segi falsafah seni yang boleh juga dikongsi di tempat lain.

Jika kita memerhatikan budaya ‘tanda’ popular semasa iklan dipapan tanda besar sebuah bank yang yang terkenal mempunyai cawanganya di beberapa buah Asia Tenggara seperti di Malaysia, Singapura, Thailand dan Indonesia mengatakan bahawa bendera setiap negara-negara tadi mempunyai persamaan dari segi jalur putih dan merah. Ya memang benar jika diperhatikan memang terdapat persamaan dari segi penggunaan daripada kedua-dua warna itu dalam negara-negara tadi. Iklan kedua oleh bank yang sama tetapi diletakkan dilokasi yang berlainan pula mengatakan bahawa negara-negara seperti yang disebutkan tadi hanya mempunyai ‘seorang pemimpin’ (raja buah) iaitu buah durian. Jadi kebersamaan yang kita punyai haruslah dikongsi atas semangat kenusantaraan agar ia juga boleh di pinjam oleh penduduk negara yang tempat lain atas kesenian dan kebudaayaan kita di rantau ini.

Era 80 an dan 90 an serta diperkembangkan ke alaf baru dalam dimensi terkini adalah sebagai era yang benar-benar mencirikan konsep ini Seni Lukis Asia Tenggara. Pada sekitar tahun itu jika diperhatikan kita telah mempunyai landasan yang benar kearah itu. Pameran ‘Rupa dan Jiwa’ atau (Form and Soul) yang kurator pada tahun 1979 oleh Syed Ahmad Jamal berserta dengan penerbitan bukunya sekali reaksi daripada Dasar Kebudayaan Kebangsaan pada 1971 boleh dijadikan sebagai pemangkin pada hasrat ini dimana para pelukis muda yang menyerati BMS telah mengali semula identiti keberadaan mereka disini seperti yang dinyatakan oleh Setiawan Sebana “Fenomena seni rupa kontemporer di kawasan regional Asia Tenggara memperlihatkan gerakannya untuk membangunkan kesedaran baru, untuk pada gilirannya membangunkan identitas baru bagi kesenian di kawasan ini. Sebuah aspirasi kuat untuk memperlihatkan eksistensi kebudayaan di wilayah ini dalam arena kebudayaan dunia yang meningkat global”.