Oleh: Faizal Sidik
Pengenalan
Teks yang telah dipilih untuk dibincangkan mengenai kuasa
dan penterjemahan adalah tulisan penulis sendiri yang dihimpunkan dengan
penulis-penulis lain di dalam sebuah buku yang bertajuk ‘Sezaman’ yang
diterbitkan pada tahun 2010 oleh Balai Seni Lukis Negara (kini Balai Seni
Visual Negara, BSVN), di bawah Kementerian Penerangan, Komunikasi dan
Kebudayaan (kini Kementerian Pelancongan dan Kebudayaan). Buku yang berkulit
tebal ini mempunyai bilangan 243 muka surat ini diterbitkan sempena
pertandingan dan pameran Bakat Muda Sezaman (BMS) pada tahun 2010.
Penerbit BSVN ada
sebuah badan penerbitan seni lukis yang utama di negara ini. Sebagai sebuah
agensi kerajaan yang bertujuan untuk membangunkan dan mengembangkan seni visual
dinegara dalam pelbagai genre seperti lukisan, catan, arca, cetakan, fotografi,
media baru, seramik dan lain-lain. Hampir lima puluh peratus penerbitan seni
visual sejak negara mencapai kemerdekaan adalah diterbitkan oleh Penerbit BSVN
secara dwibahasa iaitu bahasa Melayu dan bahasa Inggeris.
BMS
Bakat Muda Sezaman atau BMS adalah sebuah pertandingan dan anugerah seni peringkat
nasional yang telah dianjurkan oleh BSVN sejak tahun 1974 lagi. Setelah 30
tahun penganjurannya boleh dikatakan anugerah menerusi pertandingan dan pameran
seni ini merupakan anugerah seni yang tertua di Asia Tenggara dan Asia yang
pernah dianjurkan. Tujuan penganjuran acara ini diadakan adalah untuk memberi
peluang kepada pelukis-pelukis muda dalam mencungkil bakat-bakat baru dalam
penghasilan karya seni menerusi
pertandingan. BMS merupakan sebuah anugerah yang prestij bagi pelukis muda
kerana penyertaan atau kemenangan anugerah ini akan menentukan hala tuju
pelukis-pelukis ini untuk mengalas peranan pelukis-pelukis mapan yang ada dalam
bidang kesenian di negara ini.
Bagi edisi penganjuran 2010, sebanyak 4 orang juri tempatan termasuk
penulis dan seorang daripada negara
India telah dilantik oleh pihak penganjur. Sebanyak hampir 200 permohonan yang diterima untuk menyertai
pertanding ini melalui cadangan kertas kerja, namun hanya 30 cadangan karya
sahaja yang telah diterima. Selain menjadi juri, diakhir penjurian setiap juri
dikehendaki membuat laporan juri berkenaan isu dan pandangan juri berkenaan
tahap pertandingan. Penulis mengambil keputusan untuk tidak membuat laporan
untuk mengelakkan pertindanan maklumat dengan juri-juri yang lain tetapi
mengambil keputusan untuk menulis sebuah esei yang meneroka secara kronologi tiga
puluhan tahun penganjuran BMS yang dirasakan cukup signifikan dalam melihat garis
masa sosio-budaya dan politik Malaysia dalam BMS ini menerusi penghasilan karya
seni visual.
Anailisis Teks dan Pendekatan
Penterjemahan
Oleh yang demikian buku ‘Sezaman’
ini atau penerbitan-penerbitan BMS sebelum ini adalah adalah merupakan dokumentasi
yang bukan sahaja merakamkan semula
karya yang menyertai pertandingan atau memenangi anugerah tetapi turut
diselitkan laporan, saranan, nasihat dan pengharapan juri dalam melihat
perkembangan seni yang telah dicapai dan arah tujunya ke arah peningkatan dimasa
akan datang. Terdapat enam buah tajuk penulisan termasuk tulisan teks sumber
oleh penulis seperti dalam rajah 1 beserta
terjemahan.
No
|
Tajuk
Teks Sumber
|
Tajuk
Teks Sasaran
|
1
|
Revolusi Pengalaman Seni,
Sosio-Budaya dan Politik Malaysia Menerusi Bakat Muda Sezaman 1970 an
hingga Kini
|
Revolution in Malaysia Art,
Sociocultural and Political Experiences Through Young Contemporaries from the
1970s until Today
|
Rajah 1. Tajuk teks
Di dalam rajah 2 penulisan teks ini,
penulis telah membahagikan tajuk-tajuk kecil seperti ‘Konseptual Babak Baru +
Penuh Bernafsu’ dalam melihat perkembangan awal BMS pada tahun 1970 an. Sekitar
perkembangann kebudyaan tanahair pada tahun 1980 an pula diperbincangkan dengan
tajuk ‘Revivalisme Rupa Mencari Semangat Yang Hilang!’, Kepelbagaian idea yang
muncul selepas sedekad pada tahun 1990 an melalui ‘Pluralisme Bentukan Pelbagai
Berbaur Idealistik’ , manakala pada tahun 2000 an penulis mengungkapkan tajuk
kecil ‘Paradigma Baru>Elektronik Merentasi
Disiplin Kreatif Bernada Serantau’.
No
|
Isi
Kandungan Teks Sumber
|
Isi
Kandungan Teks Sasaran
|
1
|
BMS ?
|
YC?
|
2
|
Konseptualisme Babak Baru + Penuh Bernafsu
|
New Scene + Obscene Conceptualism
|
3
|
Revivalisme Rupa Mencari Semangat Yang Hilang !
|
Formal Revivalism In Search of Lost Soul!
|
4
|
Pluralisme Bentukan
Pelbagai Berbaur Idealistik
|
Idealistic and
Multiformat Pluralism
|
5
|
Paradigma Baru > Elektronik Merentasi Disiplin
Kreatif Bernada Serantau
|
New Paradigm > Regional Inter-disciplinary
Electronic Practice
|
6
|
.............BMS = Sumbangan Identiti Lokal Asia
Tenggara kepada Interaksi Global
|
…..YC = Contributions of Southeast Asian Local
Identities to Global Interaction.
|
Rajah 2. Tajuk kecil
Sungguhpun begitu, penulis menghadapi kekangan pada perenggan yang terakhir
pada tajuk ‘Pluralisme Bentukan Pelbagai Berbaur Idealistik’ yang diterjemahkan
‘Idealistik and Multiformat Pluralism’ .
Penulis telah dipanggil oleh penguasa atau penerbit untuk memberi penjelasan
berkenaan dengan perenggan teks sumber dan terjemahan;
“Krisis ekonomi Asia yang
berlaku pada tahun 1997 telah memberi tempias dan kepanikan kepada negara.
Penyingkiran Anwar Ibrahim dalam kerajaan Mahathir Mohamed ekoran daripada
sokongan Anwar terhadap pelan pemulihan daripada Tabung Kewangan Antarabangsa
atau International Monetry Fund (IMF) semasa menjawat Menteri Kewangan dan
Timbalan Perdana Menteri pada 1998 sungguh mengejutkan dan memberi impak yang
besar terhadap masa depan politik Malaysia kerana pengaruh kewibawaan dan
kepimpinan Anwar yang begitu besar dalam kerajaan Mahathir. Ketidakpuashatian
rakyat dan golongan seniman bagaimana isu itu diselesaikan telah membangkitkan
reformasi kepimpinan bukan sahaja datangnya daripada golongan marhain malah
golongan seniman dan juga sasterawan. Terjemahan resah dan gelisah daripada itu
maka keluarlah novel politik satira ‘Shit’ (1999) oleh Shahnon Ahmad yang
mengegarkan dunia kesusasteraan negara kerana menggunakan metafora usus dan
bahagian perkumuhan manusia sebagai naratif kritikan beliau permasalahan ini
yang kemudiannya diharamkan.”
“The 1997 Asian economic crisis brought chaos to the
country. When Anwar Ibrahim, then the Finance Minister and Deputy Prime
Minister, supported the restructuring plan proposed by the International
Monetary Fund (IMF), Mahathir Mohamed decided to sack him in 1998. Due to Anwar
immense influence and credibility not only within Mahathir’s administration but
also among the populace, this incident astounded the whole nation and
enormously affected the future development of Malaysian politics. Dissatisfied
with the seemingly conspiratorial treatment of Anwar, many people, including
artists and writers, criticised the government. So furious was Shahnon Ahmad
with the situation that he wrote a political satire ‘Shit’ in 1999, making
allegorical reference to the ruling establishment. The controversial novel,
which stunned Malaysian literature world owing to Shahnon’s rabid used of large
intestine and lumps excrement as lead characters, was later banned by the
government.”
Penerbit mendakwa teks berkenaan dikatakan boleh mencemar nama negara dan
berbaur tabu. Sebagai sebuah agensi kerajaan penerbit merasakan teks sumber dan
teks terjemahan dikatakan tidak selari dengan aspirasi pemerintah. Penerbit
berura-ura untuk mengugurkan sebahagian dan menghilangkan keseluruhan teks
perenggan berkenaan daripada disiarkan.
Bagi mendapatkan gambaran dengan lebih dekat mengenai teks sumber
dibahagikan kepada 3 ayat seperti di dalam rajah 3 . Dalam teks No. 2, pihak
penerbit mengatakan teks sumber dan teks sasaran tidak sesuai dipakai kerana
teks berkenaan seolah-oleh menyalahkan dan memburukkan kerajaan kerana memecat
Datuk Seri Anwar Ibrahim pada ketika itu sebagai Timbalan Perdana Menteri
kepada Datuk Seri Dr Mahathir. Selepas pemecatan nama Anwar Ibrahim cukup
sinonim dengan parti pembangkang dan merupakan musuh kuat kepada parti
kerajaan. Kerajaan dilihat seolah-olah ingin menghilangkan segala legasi yang
ditinggalkan oleh Anwar Ibrahim termasuk namanya sendiri daripada mana-mana
yang bersangkut paut dengan kerajaan. Penulis mengatakan teks No.2 adalah fakta
sejarah dan masyarakat umum telah telah mengetahuinya di dalam massa dan ianya
tiada perlu diperselindungakan berkenaan penyingkiran itu serta kaitnya dengan
pemerintah.
Dalam teks No.3, penerbit mengatakannya bersifat tabu kerana menggunakan
perkataan liar ‘shit’ atau najis di dalam teks bagi mengambarkan perasaan
ketidakpuashati. Penulis mempertahankan novel politik sinikal yang dikarang
oleh Shahnon Ahmad iaitu ‘Shit’ adalah kata nama khas bagi tajuk novel
berkenaan. Sekiranya padanan ‘Shit’ diberikan istilah lain misalnya ‘Najis’,
sebenarnya tidak mengambarkan kerasnya kritikan penulis novel terhadap
pergolakan politik pada masa itu. Setelah mendengar penjelasan dan perlunya
teks ini dikekalkan, pihak penerit telah bersetuju untuk melepaskannya
diterbitkan.
No.
|
Teks
Sumber
|
Teks
Sasaran
|
1
|
Pluralisme Bentukan
Pelbagai Berbaur Idealistik
Krisis ekonomi Asia yang berlaku pada
tahun 1997 telah memberi tempias dan kepanikan kepada negara.
|
Idealistic and Multiformat Pluralism
The
1997 Asian economic crisis brought chaos to the country.
|
2
|
Penyingkiran Anwar Ibrahim dalam
kerajaan Mahathir Mohamed ekoran daripada sokongan Anwar terhadap pelan
pemulihan daripada Tabung Kewangan Antarabangsa atau International Monetry
Fund (IMF) semasa menjawat Menteri Kewangan dan Timbalan Perdana Menteri pada
1998 sungguh mengejutkan dan memberi impak yang besar terhadap masa depan
politik Malaysia kerana pengaruh kewibawaan dan kepimpinan Anwar yang begitu
besar dalam kerajaan Mahathir.
|
When
Anwar Ibrahim, then the Finance Minister and Deputy Prime Minister, supported
the restructuring plan proposed by the International Monetary Fund (IMF),
Mahathir Mohamed decided to sack him in 1998. Due to Anwar immense influence
and credibility not only within Mahathir’s administration but also among the
populace, this incident astounded the whole nation and enormously affected
the future development of Malaysian politics.
|
3
|
Ketidakpuashatian rakyat dan golongan
seniman bagaimana isu itu diselesaikan telah membangkitkan reformasi
kepimpinan bukan sahaja datangnya daripada golongan marhain malah golongan
seniman dan juga sasterawan. Terjemahan resah dan gelisah daripada itu maka
keluarlah novel politik satira ‘Shit’
(1999) oleh Shahnon Ahmad yang mengegarkan dunia kesusasteraan negara kerana
menggunakan metafora usus dan bahagian perkumuhan manusia sebagai naratif
kritikan beliau permasalahan ini yang kemudiannya diharamkan.
|
Dissatisfied
with the seemingly conspiratorial treatment of Anwar, many people, including
artists and writers, criticised the government. So furious was Shahnon Ahmad
with the situation that he wrote a political satire ‘Shit’ in 1999, making allegorical reference to the ruling
establishment. The controversial novel, which stunned Malaysian literature
world owing to Shahnon’s rabid used of large intestine and lumps excrement as
lead characters, was later banned by the government.
|
Rajah 3.
Kesimpulan
Berdasarkan analisis teks yang dinyatakan, jelaslah apa yang dikatakan oleh
Munday (2007) dimana isu kuasa dan penterjemahan memainkan peranan yang penting
terhadap sesuatu budaya terutamanya dari segi pemilihan teks sumber dan
pengaruh serta manipulasi teks asal terhadap budaya pembaca sasaran. Misalnya
dalam teks yang diperbincangkan tidak ada ruang untuk teks asal atau teks
terjemahan untuk bersikap neutral atau tidak menyebelahi sesiapa terutamanya
yang berkaitan dengan kuasa politik seseorang dan institusi pemerintahan.
Sekiranya ianya berlaku sudah tentu akan
hilang kredibiliti teks asal dan terjemahannya dimata pembaca sasaran.
Rujukan:
Munday, J., (2007) Style and
Ideology in Translation: Latin American Writing in English, New York:
Routledge.
Faizal Sidik,(2015)
’40 Tahun Anugerah Bakat Muda Sezaman’,
Dewan Budaya, Februari, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Faizal Sidik,(2010)
‘‘Revolusi Pengalaman Seni, Sosio Budaya dan Politik Malaysia Menerusi Bakat
Muda Sezaman 1970 an hingga Kini’, dalam ‘Sezaman’,
Kuala Lumpur: Balai Seni Lukis Negara.
