Oleh: Faizal Sidik
Fatimah Chik bukanlah nama asing dalam landskap seni visual Malaysia. Beliau merupakan seniman seni lukis mampan yang mempertemukan antara tekstil dengan seni halus. Dilahirkan pada tahun 1947 di negeri jelapang nenas iaitu Pontian, Johor. Fatimah Chik adalah antara pelajar generasi terawal yang mengikuti pengajian di Kajian Seni Lukis dan Seni Reka, Institut Teknologi Mara daripada tahun 1967 hingga 1971 pada ketika itu yang terletak di Jalan Othman, Petaling Jaya bersama-sama dengan seniman antara lain Sharifah Fatimah Syed Zubair dan Ruzaika Omar Basaree.
Saya mulai mengenali beliau apabila dipelawa oleh rakan kurator Nora Ambak semasa masih lagi bertugas sebagai kurator di cawangan pameran Balai Seni Negara untuk menjadi kurator bersama bagi sebuah pameran bertemakan seni Islam iaitu ‘Glorious Textiles of the Islamic World’ daripada 1 hingga 11 Disember 2016 di mana Balai Seni Negara menerima pelawaan daripada jawatankuasa Festival Kesenian dan Kebudayaan Islam Antarabangsa Putrajaya (PIIACUF) anjuran Perbadanan Putrajaya yang diadakan di Pusat Dagangan Antarabangsa Putrajaya (PICC).
Apabila Nora menjemput berkolaborasi dengan beliau bagi mengadakan pameran solo Fatimah Chik, pertama sekali di dalam benak fikiran saya adalah beliau merupakan balu kepada pensyarah dan penyelia saya iaitu Redza Piyadasa (1939-2007) semasa saya mengikuti pengajian ijazah Sarjana Seni Rupa Asia Tenggara di Pusat Kebudayaan, Universiti Malaya pada tahun 2003. Tidak banyak yang saya tahu tentang hubungan mereka berdua selain mereka pernah menjadi pasangan suami isteri.
Namun semasa Piyadasa berhijrah semula ke Kuala Lumpur setelah menghabiskan masa mengajar di Pusat Seni, Universiti Sains Malaysia , Pulau Pinang beliau telah membuka sebuah galeri yang dinamakan Saujana Fine Arts di Subang Jaya, yang mana galeri ini digerakkan oleh pelukis dan ahli korporat seperti Ismail Zain, Jaafar Ismail (Fergana Art) . Saujana Fine Art merupakan galeri yang digerakkan oleh pelukis dan mempromosikan pelukis seperti Fatimah Chik, Ismail Zain, Zakaria Ali, Nirmala Dutt, Ruzaika Omar Basaree, Eric Peris, Tay Hoi Keat, Tay Mo Leong dan Redza Piyadasa. Galeri ini sering menerima komisen dan tempahan daripada hotel-hotel antarabangsa di Malaysia pada ketika itu. Tidak hairanlah pada tahun 1990 an karya-karya Fatimah Chik menjadi pilihan untuk dijadikan hiasan di pejabat-pejabat korporat dan hotel-hotel ternama.
Sungguhpun saya agak lewat mengenali beliau iaitu pada sekitar tahun 2016 ketika mengkuratorkan pameran ‘Glorious Textiles of the Islamic World’ namun saya mengikuti perkembangan karya-karya batik beliau yang bernafaskan serantau dengan motif-motif seperti gunungan dan pucuk rebung yang menggunakan blok batik. Apabila bersetuju dengan jemputan tugasan itu saya telah mengadakan beberapa siri lawatan ke studio beliau yang terletak di Sunway Sutera berhampiran Bandar Utama. Barulah saya sedari rupanya studio Fatimah Chik dengan saya tidaklah begitu jauh cuma mengambill masa sekitar 10 hingga 15 minit sahaja dari studio dan tempat tinggal saya di Damansara Damai.
Fatimah Chik bukan sahaja seorang peramah dan mesra tetapi juga beliau sangat mahir dalam bidangnya iaitu fabrik dan tekstil. Ini adalah kerana setelah bergraduan daripada Institut Teknologi MARA selain daripada menjadi pelukis sepenuh masa beliau juga sering dijemput untuk mengadakan bengkel, wokshop dan beliau juga pernah bertugas sebagai pensyarah di Malaysia Institute of Art (MIA). Beliau adalah seorang yang tidak lokek dengan ilmu yang sedia berkongsi dan banyak membantu di dalam proses pengkaryaan beliau disepanjang saya mengkuratorkan pameran itu.
Saya teringat semasa hari perasmian pameran beliau di Putrajaya saya berjanji untuk menjemput beliau dari Bandar Utama ke Putrajaya dengan menaiki kereta saya. Sepanjang perjalanan beliau banyak berkongsi pengalaman dengan saya tentang guru saya Piadasa yang pernah saya kenali sebelum ini dengan lebih dekat lagi, selain bercerita pengalaman alam pengajian di ITM selain rakan-rakan yang satu generasi dengan beliau.
Selepas kejayaan mengadakan pameran di PICC satu usaha telah dijalankan untuk mengadakan pemeran bergerak di KLIA2. Sekali lagi saya diberi kepercayaan sebagai kurator pameran oleh sebuah galeri swasta iaitu Sireh Pinang Art Colony disamping bantuan Anwar Azhari sebagai kurator peragaan. Pameran ini dirasmikan oleh Tan Sri Dr.Ghauth Jasmon mantan Naib Canselor Universiti Malaya. Perkenalan saya tidak terhenti di situ, dimana saya dan isteri sekeluarga beberapa kali menziarahi di Sunway Sutera dan kami membawa beliau makan malam ke medan selera Damansara Uptown. Banyak cerita yang dikongsikan seolah-oleh saya adalah anaknya sendiri.
Sejak itu saya turut diberi kepercayaan untuk bersama-sama dalam mempromosikan karya beliau. Persahabatan yang terjalin antara keluarga saya dengan Fatimah Chik membawa saya untuk menjemput beliau merasmikan pameran solo saya yang ketiga ‘Faizal Sidik: Catan Songket’ di Muzium Seni Asia, Univerisiti Malaya, Kuala Lumpur. Semasa hari perasmian saya telah menghadiahkan sebuah catan akrilik sebagai tanda penghargaan saya kepada beliau pada masa itu merupakan presiden persatuan The Arts and Crafts KL & Selangor dimana timbalan presiden persatuan itu Jane Khoo yang juga seorang penulis untuk majalah seni Art Malaysia turut hadir ke majlis perasmian itu.
Sepanjang hayatnya Fatimah Chik telah menghasilkan beratus-ratus buah karya batik dalam pelbagai saiz. Antara siri-siri karya beliau adalah seperti Siri Nusantara, (1982-2001), Siri Kebaya (2004), Siri Kadok (2006-2008) dan Siri Shiboritik (2014-2017). Siri Kebaya merupakan siri yang paling lama beliau hasilkan. Hampir 30 tahun beliau menghasilkan siri ini dimana siri ini telah banyak menaikkan nama beliau. Pada tahun 1999 semasa masih dengan siri ini karya beliau telah dipilih oleh kurator pameran di Asia Pasific Triennale (APT 3) di Queenland Art Gallery, Australia bersama-sama dengan beberapa pelukis Malaysia yang lain seperti Suleiman Esa, Wong Hoy Cheong, Tan Chin Kuan, Raja Shahriman Raja Aziddin dan Yee-I Lann. Zanita Anuar iaitu kurator di Balai Seni Negara pada masa itu diberi tanggungjawab sebagai koordinator yang membawa karya dan pelukis-pelukis terpilih Malaysia.
Siri Kebaya pula adalah siri yang dihasilkan beresidensi di Pulau Redang, di negeri Terengganu, Siri Kadok adalah ilham inspirasi beliau terhadap Pulau Langkawi manakala Siri Shiboritik adalah usaha beliau menggabungkan teknik batik nusantara dengan teknik fabrik daripada Asia Timur iaitu negara Jepun yang dikenali dengan Shibori.
Sewaktu saya mengkuratorkan pameran Uwei iaitu ‘Wayang Uwei Angkat Saksi’ pada tahun 2011 di pejabat Tanah Licin iaitu syarikat perfileman milik Uwei saya ada terpegun melihat lukisan wanita yang memakai telekung yang wajahnya seolah-olah Fatimah Chik dan apabila saya menanyakan wajah potret itu telahan saya itu tidak meleset dan menurut Uwei lukisan yang dibelinya itu dilukis oleh Piyadasa sendiri.
Sepanjang kariernya sebagai pelukis beliau telah menyertai 9 pameran solo dan berpuluh-puluh pameran berkumpulan sejak tahun 80-an lagi. Antara pameran solo beliau adalah solo pertama ‘Nusantara Series’ di Saujana Fine Art, Subang Jaya pada tahun 1985. Pameran solo kedua ‘Gunungan Series’ di Kedutaan Singapura, Kuala Lumpur pada tahun 1989. Pameran solo ketiga ‘Batik & Tie-Die’, di Pasar Seni, Kuala Lumpur pada tahun 1990. Pameran solo keempat ‘Impression of Nusantara’ di Ginza Rocket Park, Tokyo , Jepun pada tahun 1993. Pameran solo kelima ‘New Works’ di MIA Art & Design Centre, Kuala Lumpur. Pameran solo keenam ‘Product Signature’, Festival Kraf Johor pada tahun 2015. Pameran solo ketujuh ‘Redang Chapter’ di Tebeng Layar Gallery, Terengganu dan solo kelapan ‘Fatimah Chik: Seni Tekstil Islam’ di PICC kedua-duanya adalah pada tahun 2016 . Pameran solo kesembilan dan terakhir adalah ‘Fatimah Chik: Shiboritik’ di Sireh Pinang Art Colony yang terletak di Terminal KLIA2, Sepang.
Antara pameran berkumpulan terpilih yang pernah disertai dan beliau menjadi pelukis jemputan pada sekitar tahun 80 an adalah seperti pameran ‘Titian I’ di National Art Museum, Singapura dan 2nd Asian Art Biennale, Dhaka, Bangladesah (1983). 3rd Asian Art Biennale, Bangladesh (1986), ‘Contemporary Paintings of Malaysia’ di Pasific Asia Museum, Pasadena, Amerika Syarikat, (1988), ‘First Asean Travelling Exhibition’, Jakarta, Singapore, Bandar Seri Bagawan, Bangkok , Kuala Lumpur (1989).
Pameran berkumpulan antarabangsa pada tahun 90 an pula adalah seperti ‘Tititan 3’, National Art Gallery, Bangkok (1990), ‘Nuansa-Exhibition Paintings by Malaysia & Indonesia Women Artists; di Balai Seni Negara dan Balai Seni Rupa Jakarta, ‘Festival Istiqlal’, Masjid Istiqlal , Jakarta , Indonesia (1991), ‘Biennale of Visual Arts-Seychelles Carnegie Museum di Victoria, Seychelles dan ‘Salon Malaysia’ Balai Sen Negara Kuala Lumpur (1992), ‘Malaysia Art’ di Weregem, Belgium (1993), ‘Al-Fann Die Kunst’, di Hann Mundern, Jerman dan ‘Contemporary Malaysia Art’ di Museo De Arte Espanol, Buenos Aires, Argentina (1995), ‘Theme in Southeast Asian Art’ di Singapore Art Museum, ‘Asean Art Award Competition’ di National Art Gallery, Bangkok, dan ‘Malaysia Art-Contemporary Paintings and Tradisional Adorments’ di Kedutaan Besar Malaysia, New York (1996), ‘Rupa Malaysia-A Decade of Art 1987-1997’ di Brunei Gallery School of Oriental & African Studies (SOAS) London University, United Kingdom (1998), ‘Perception & Perceptive- A Malaysia Eye View’, Horbath Gallery, Bath, ‘Malaysia Contemporary Art’ China Museum of Art, Beijing dan ‘3rd Asia Pasific Triennale of Contemporary Art -Beyond The Future di Queensland Art Gallery, Brisbane, Australia (1999)
Pada tahun 2017 semasa masih berkhidmat di Balai Seni Negara sebagai kurator pameran dengan melihat pencapaian samada di peringkat nasional dan antarabangsa saya ada membentangkan kertas cadangan untuk mengadakan pameran retrospektif Fatimah Chik bagi meninjau pengkaryaan beliau selama lebih 40 tahun namun cadangan ini tidak diangkat oleh ahli jawatankuasa pameran Balai Seni Negara pada masa itu.
Pada pertengahan tahun 2022 selepas bersara pilihan daripada perkhidmatan awam sebagai kurator saya berusaha semula dengan bekerjasama dengan entiti swasta Raffles Fine Art untuk mengadakan sebuah pameran retrospektif yang menghimpunkan semula karya-karya penting Fatimah Chik sepanjang kariernya. Gerak kerja kuratorial mula dilakukan pada Ogos 2022. Usaha ini tertangguh sekali lagi apabila Fatimah Chik pernah berpesan untuk memberi laluan kepada sebuah galeri seni alumni milik UITM Berhad di Publika.
Pada tanggal 25 Mei 2023 saya dikejutkan dengan panggilan Sharon Low daripada Raffles yang mengatakan Fatimah Chik telah meninggal dunia di Hospital Sungai Buloh pada awal pagi hari Jumaat yang mulia setelah dimasukkan ke hospital berkenaan sehari sebelumnya. Hilanglah sebutir permata seni pada usia 76 tahun yang telah sekian lama memperjuangkan tekstil sebagai seni halus. Perjuangan beliau selama lebih 40 tahun wajar menjadi inspirasi dan teladan kepada generasi kini dan masa depan. Semoga roh beliau diletakkan bersama orang-orang yang beriman. Amin
.jpeg)
.jpeg)
.jpg)
(1).png)
